Het is nog steeds moeilijk te bevatten dat ze er niet meer is, maar daar was haar kist met kroon, die plechtig Westminster Abbey werd binnengedragen – de kathedraal waar ze is getrouwd en gekroond (zoals elke Britse vorst sinds Willem de Veroveraar) en die vandaag haar stoffelijke resten ontving.

Dagenlang stroomden honderdduizenden mensen langs de kist van de koningin in Westminster Hall, het 11e-eeuwse gebouw in het hart van het Britse parlement en de Britse geschiedenis. Ik vermoed dat niemand die vandaag de dag leeft zo’n menigte op de been zou kunnen brengen en dat Elizabeth de laatste zal zijn die zo’n enorme uiting van liefde en respect ontvangt.

Verkondiging

Het elizabethaanse tijdperk betekende het einde van christelijk Groot-Brittannië, maar de begrafenis van de koningin is misschien wel een van de meest bekeken gelegenheden aller tijden waarbij de christelijke boodschap werd verkondigd. Jarenlang benutte de koningin trouw haar jaarlijkse kersttoespraak om haar christelijk geloof door te geven. Op haar begrafenis, die ze zelf had voorbereid, herinnerde ze de mensen nog één keer aan de eeuwige waarheden.

Er waren geruchten dat het mogelijk zo’n verwaterde, oecumenische dienst werd zoals je tegenwoordig zo vaak ziet in de Church of England. Maar de dienst begon met deze woorden uit de King James Version, die ooit zowel de taal als de gedachten van generaties Engelssprekenden heeft gevormd (weergave in SV):

„Ik ben de Opstanding en het Leven; die in Mij gelooft zal leven, al ware hij ook gestorven; En een iegelijk, die leeft, en in Mij gelooft, zal niet sterven in der eeuwigheid” (Johannes 11: 25-26).
„Want ik weet: mijn Verlosser leeft, en Hij zal de laatste over het stof opstaan; En als zij na mijn huid dit doorknaagd zullen hebben, zal ik uit mijn vlees God aanschouwen; Dewelken ik voor mij aanschouwen zal, en mijn ogen zien zullen, en niet een vreemde” (Job 19: 25-27).

Vervolgens zong het koor van de Westminster Abbey en de koninklijke kapel van het St. Jamespaleis uit het Book of Common Prayer:

„Thou knowest, Lord, the secrets of our hearts; shut not thy merciful ears unto our prayer; but spare us, Lord most holy, O God most mighty, O holy and most merciful Saviour, thou most worthy Judge eternal, suffer us not, at our last hour, for any pains of death, to fall from thee. Amen.”

Sentimenteel

Terwijl ik naar de Schriftlezingen, de liturgie en de koren keek, raakte het me: hier was niets goedkoops of overdreven sentimenteels aan. Het was niet een van die moderne begrafenissen met postmoderne popmuziek zonder kracht of plechtigheid, geen walgelijk zoete ”viering van het leven”. Het was een heldere erkenning van de realiteit van dood en eeuwigheid en de noodzaak van redding door Jezus Christus voordat we zelf die laatste reis afleggen.

De nieuwe premier van het Verenigd Koninkrijk, Liz Truss, las de verzamelde wereldleiders en hoogwaardigheidsbekleders voor uit Johannes 14:1-9, een passage die gespeend is van enige oecumene tussen verschillende religies: „Jezus zeide tot hem: Ik ben de Weg, en de Waarheid, en het Leven. Niemand komt tot de Vader, dan door Mij.”

Vreemde taal

Voor velen is dit een vreemde taal geworden, ook in het Verenigd Koninkrijk. Maar het Book of Common Prayer, de muziek en de woorden uit de King James zijn zo ontzettend Engels. Ze zijn de juwelen van de christelijke erfenis van het land en die werden in opdracht van de koningin opnieuw voor iedereen zichtbaar gemaakt. Toen de Bijbelteksten werden voorgedragen, bogen de verzamelde wereldleiders kort eerbiedig het hoofd, terwijl de meesten niets van het gelezene geloven en hen verachten die vasthouden aan de woorden van dat Boek. Ook al geloven zij er niets van, de koningin wel. Zij had het laatste woord in de orde van dienst.

Zou dit een van de redenen zijn waarom mensen zo’n hekel kunnen hebben aan de monarchie?, zo vroeg ik me af terwijl ik het ceremonieel, de plechtigheid, de pracht en praal op me liet inwerken. Want waar de monarchie nog bestaat, is zij onlosmakelijk verbonden met het christendom. Daarom ervaren zoveel mensen het overlijden van de koningin in meer dan één opzicht als het einde van een tijdperk. Zij leefde alsof zij werkelijk geloofde in de werkzaamheid van de ”gewijde zalving” die ze bij haar kroning ontving. Haar begrafenis riep de geestesgesteldheid van een andere tijd in herinnering. En velen voelden een eigenaardig verlangen naar die tijd toen ze beseften dat de deugden die ze graag bespotten en verachten in feite gemist gaan worden.

Capel Lofft verwoordt het goed in zijn essay ”The Queen contra modernity” in The Critic: „Ik wil geen commentaar leveren op het karakter van Diana – ongetwijfeld was zij in vele opzichten een vriendelijke vrouw met goede motieven. Maar een soort karikatuur van de slechtste elementen uit haar leven, of misschien beter gezegd uit haar publieke imago (een spektakel van jezelf maken, deugdzaamheid etaleren, gebrek aan emotionele zelfbeheersing) is nu al 25 jaar standaard in onze cultuur.”

Superieur

Een van de redenen waarom de dood van de koningin zo pijnlijk is en zulke onzekere en verontrustende tijden lijkt in te luiden, is dat we in ons hart allemaal een afkeer hebben gekregen van die standaard. We zagen in de koningin een laatste voorbeeld van de oude waarden, die de meesten van ons onderschrijven, maar die we moeilijk kunnen navolgen, omdat ze tegen de huidige cultuur ingaan, impopulair en moeilijk na te leven zijn. We omarmden een Dianacultuur, terwijl we diep van binnen wisten dat de Elizabethmoraal die we achterlieten superieur was.”

Zonsondergang

Maar dat alles is voorbij, denk ik zo. Met het overlijden van de koningin is de monarchie buitengewoon kwetsbaar geworden voor aanvallen van postmodernisten die een van de laatste bastions van geschiedenis en traditie willen afbreken. Ik vermoed dat de monarchie zal overleven, maar de oorlog om het hart van het Westen is al gewonnen door de Diana’s, de Harry’s en de Meghans van deze wereld.

Sommigen zullen ongetwijfeld stiekem opgelucht zijn nu het voorbeeld van de koningin hen niet meer kan veroordelen. Maar de vuige realityshow van eindeloze persoonlijke wrevel en het ruilen van privacy en familiegeheimen voor geld werd met de begrafenis even gezien in het licht van de zonsondergang van het elizabethaanse tijdperk. We zullen de koningin meer missen dan we vermoeden.

De auteur is opiniemaker, publicist, communicatiedirecteur van het Canadian Centre for Bio-Ethical Reform en lid van Netherlands reformed congregation in Norwich, Canada. Dit artikel is een vertaling van een recente blogpost.