Geslacht als keuze, dat is nogal een ommezwaai
Ook bij de Transgenderwet werpt het kabinet zich op als beschermer van de vrijheid van meningsuiting, speechte premier Rutte tijdens de Algemene Beschouwingen. Met die woorden stelde hij SGP-leider Van der Staaij gerust: er is deze week ruimte voor een onbevangen Kamerdebat.
Als dat zo is, rijst natuurlijk meteen de vraag hoe de volksvertegenwoordiging die ruimte zo goed mogelijk kan benutten. Een prima suggestie zou bijvoorbeeld zijn om nog eens goed te kijken naar het vergaande karakter van deze voorgestelde wetswijziging. Daaruit blijkt immers een fundamentele ommezwaai: de wens om de geslachtsregistratie in de geboorteakte te willen wijzigen, wordt min of meer gezien als iets normaals.
Geslacht is in de ogen van de voorstanders van deze wetswijziging niet zozeer een vaststaand gegeven, maar meer een keuze. Zij spreken liever niet van geslacht, maar van de beleefde genderidentiteit. In de discussie bleef het tot nu toe wat onderbelicht: deze wetswijziging gaat ook gewoon over minderjarigen. De vraag is dus gerechtvaardigd of deze wetswijziging er niet toe zal bijdragen dat het nieuwe, grensverleggende vocabulaire straks ook oprukt binnen het klaslokaal. Als dat zo is, wie leidt de discussies met kinderen daarover dan in goede banen? En welke ruimte houden scholen voor hun eigen opvattingen?
In 2014 vonden partijen elkaar nog in het standpunt dat voor het laten aanpassen van de geslachtsregistratie minimaal een deskundigenverklaring was vereist. Die kan, zo luidt nu het standpunt van het kabinet, vervallen. Opmerkelijk is dat het in 2017 verschenen evaluatierapport naar het functioneren van de bestaande regeling, waar het kabinet zo graag naar verwijst, dat niet met zoveel woorden aanbeveelt. Sterker nog, dat zegt dat het moeilijk voorspelbaar is of het laten vervallen van die voorwaarde gaat leiden tot een toename van het aantal ondoordachte geslachtswijzigingen. Vanwaar dan toch die keus?
Het meest omstreden is echter dat ook de minimumleeftijd als zorgvuldigheidseis met één pennenstreek dreigt te worden geschrapt. Het vorige kabinet suste de zorgen daarover door te verklaren dat deze wet en de transgenderzorg niet aan elkaar zijn gekoppeld. Dat is echt te gemakkelijk en lang niet elke arts is het daarmee eens. Noorwegen, Malta en Argentinië gingen Nederland voor met wetswijzigingen die eveneens zijn gebaseerd op zelfidentificatie. Maar of jongeren als gevolg daarvan wel of niet eerder, vaker en/of impulsiever een geslachtsveranderende ingreep ondergaan, is niet duidelijk. Of artsen zich door zo’n wijziging vaker onder druk gezet voelen om met verzoeken daartoe in te stemmen evenmin.
Alles bij elkaar zijn er voor de volksvertegenwoordiging dus redenen te over om deze week even een pas op de plaats te maken. En zich de vraag te stellen of het aanvaarden van de wet niet gelijk staat aan het ja zeggen tegen een experiment, waarvan niemand de gevolgen kan overzien.
