Er verschijnt een boekenkast propvol boeken in beeld. ”Wanneer je thuis nog 40 ongelezen boeken hebt staan…” flitst er voorbij. Volgende fragment: een vrouw die een tasje van de boekwinkel omhoog houdt. ”… en het dan toch niet kon laten om vijf nieuwe te kopen.”

Kijk, dit is nog eens herkenbaar. Ik klik op het roze hartje. Volgende filmpje. ”Klassiekers die wél de moeite waard zijn om te lezen.” In hoog tempo flitsen er een aantal boekcovers voorbij. ”Pride and Prejudice” van Jane Austen. ”1984” van George Orwell. Of Nederlandse klassiekers als ”De zwarte met het witte hart” van Arthur Japin. ”De tweede man” van Doeschka Meijsing.

Welkom op #BookTok, de populaire groep in de app TikTok die mensen massaal (weer) aan het lezen krijgt. In filmpjes van maximaal een halve minuut worden boeken besproken, tips uitgewisseld en allerlei andere creatieve dingen gedeeld.

De invloed van de app is enorm: door video’s op BookTok zijn verschillende boeken op de bestsellerlijst van de New York Times gekomen. Wie als auteur wordt getipt op het platform, zit gebakken. Zelfs boeken die al jarenlang zijn gepubliceerd, krijgen ineens weer een opleving. Ook in Nederland gaan jongeren massaal naar de boekhandel met tips van TikTok. „Er komen plotseling groepen pubers als sprinkhanen naar de winkel en ze halen alle kasten leeg”, zei boekhandelaar Grietje Braaksma van de Utrechtse boekwinkel Broese vorig jaar enthousiast in de Volkskrant. „We laten nu in sneltreinvaart Engelse boeken komen, omdat we het anders niet kunnen aanvullen. Zo zie je: lezen moet niet worden opgelegd door volwassenen, het moet uit de groep zelf komen. Deze ontwikkeling is een enorme opsteker voor het boekenvak.”

Ook bij boekhandelsketen Donner krijgen ze vaker enthousiaste jongeren over de vloer. „Steeds meer jongeren komen met hun mobiele telefoon in de hand de winkel in met titels die onder de hashtag #BookTok worden aangeraden. En die ze vervolgens massaal kopen. Heel goed nieuws in een tijd waar het lezen onder jongeren onder druk staat.”

En boekverkoper Jitse Verwer van The American Book Center zei vorig jaar in een interview met Het Parool: „Dagelijks verkopen we vijf tot tien van deze TikTokboeken. Laatst hebben we in twee dagen zo’n zestig exemplaren van een boek verkocht. Dat zijn voor ons aantallen die we nog nooit hebben meegemaakt.”

Engels

Mijn eerste kennismaking met het fenomeen is grappig genoeg ook in de boekhandel. Op een dag staat er ineens een nieuwe tafel met stapeltjes boeken. ”Populair op BookTok” kopt het bordje erbij. Nu ben ik redelijk bekend met sociale media –ik haal mijn boektips vaak van YouTube–, maar TikTok liet ik vooralsnog aan me voorbij gaan. Als 32-jarige kun je nou eenmaal niet alles bijhouden. Maar de boekhandelverwijzing wekt mijn nieuwsgierigheid. Toch maar eens proberen. Als ik de app voor het eerst open, krijg ik meteen een filmpje te zien van een vakkenvuller bij Albert Heijn die een bierflesje laat ontploffen, met knallende achtergrondmuziek erbij. Gelukkig heeft het algoritme gauw door dat ik liever dingen over boeken zie.

Wat al snel opvalt: een flink deel van de leestips zijn Engelse titels. Zo komt ”Circe” van Madeline Miller veel voorbij, een hervertelling van een Griekse mythe met een sterke vrouw in de hoofdrol. Vrouwen uit de klassieke oudheid zijn sowieso populair op BookTok: ook ”Ariadne” en ”Elektra” van Jennifer Saint worden regelmatig getipt.

Een ander populair genre: young adult. Neem ”Six of Crows” (De Kraaien) van Leigh Bardugo, een fantasieroman die zich afspeelt in de fictieve stad Ketterdam, een stad die losjes is geïnspireerd op Amsterdam. „Er is een Nederlandse vertaling, maar ik lees het boek liever in het Engels”, zegt iemand in een filmpje. „Dat is goedkoper en leuker.”

Bijbel

Toch zijn er op BookTok ook steeds meer Nederlandse aanbevelingen te vinden. Zo moet ik glimlachen als iemand heel enthousiast haar leeslijst deelt voor „vwo 4-6, met boeken van de leeslijst die echt de moeite waard zijn! Niet alleen geschreven door oude witte mannen, maar juist ook met andere titels!” Even later komt er een filmpje voorbij met boekvondsten uit de Kringloop en deelt iemand een paar tips van boeken die over depressie gaan, „voor als je iemand bent of kent met deze ziekte.”

Trouwens, het aanbod gaat verder dan alleen leestips. Er komen ook grappige filmpjes voorbij over de indeling van een boekenkast of over de beste manier om aantekeningen te maken bij een boek. Ook de Bijbel komt regelmatig aan bod; zo delen Amerikaanse tieners feitjes over de manier waarop ze de Bijbel bestuderen („Ik gebruik een oranje marker om mooie teksten te markeren.”)

Leesliefde

Over sociale media wordt vaak negatief gedaan. Het zou afleiden, jongeren juist van het lezen houden en zorgen voor een hele korte spanningsboog. Maar je kunt de online wereld ook goed gebruiken om lezen juist te stimuleren. En hoewel er echt wel nadelen aan apps als TikTok zitten –niet alle boeken die worden genoemd kunnen door de beugel en de harde popmuziek die je regelmatig als achtergrond hoort had van mij ook minder gemogen– vind ik het ook heerlijk om te zien hoe enthousiast iedereen hier over lezen is.

Soms bekruipt me de gedachte: had ik als puber maar zoiets gehad, zo’n plek waar er zoveel ruimte is voor je leesliefde. Op de middelbare school was lezen –en zeker het lezen voor de lijst– toch vaak een moetje, waar door de meeste mensen behoorlijk denigrerend over werd gedaan. Hier zijn boeken iets om te vieren en om trots op te zijn.

Wat maakt BookTok nou zo succesvol? Misschien heeft dat vooral te maken met de laagdrempeligheid van de groep. Uiteindelijk wil je het liefst leestips krijgen van mensen die op jou lijken, die ongeveer dezelfde leeftijd hebben of die dezelfde interesses delen. Dankzij het algoritme van de app krijg je –als het goed is– vooral dingen te zien die jou aanspreken, zeker als je video’s liket.

Creatief

Daar komt bij dat lezen (en literatuur) op een laagdrempelige manier wordt besproken. Het gaat in de filmpjes niet zozeer over de literaire motieven van een tekst, maar vooral over de emotionele impact die een verhaal heeft. Dat werkt aanstekelijk; daardoor heb je meteen zin om het boek zelf ook aan te schaffen. Het ouderwetse effect van mond-tot-mondreclame dus, maar dan online.

Het verrast me trouwens ook hoe creatief iedereen online is. Toen ik vijftien was had ik echt niet de vaardigheden op het gebied van het editen van filmpjes die deze mensen wel hebben. Goed, toen had je ook nog nauwelijks apps, maar toch.

Van al die creativiteit krijg ik zelf bijna zin om eens een filmpje te maken over mijn boekenkast. Tot ik ontdek dat je voor een beetje een leuk gemonteerd fragment van tien seconden wel bijna een uur bezig kunt zijn met monteren. En er dan ook nog eens lelijke knipjes inzitten. Het is al snel pijnlijk duidelijk: dit kan ik maar beter overlaten aan de professionals.