„Ik maak voor eens en altijd een einde aan het kortetermijndenken rond energie”, twitterde premier Truss donderdagmiddag nog, kort nadat bekend was geworden dat de toestand rond koningin Elizabeth ernstig was. Het tekende het elan waarmee ze haar premierschap twee dagen eerder begon, met grootste plannen om de belangrijkste acute crises waar het Verenigd Koninkrijk mee kampte te bezweren. Ze kondigde een miljardeninjectie aan om te voorkomen dat Britten in de kou zouden komen te zitten. Daarnaast kwam ze met grootste plannen om de economie een boost te geven en de gezondheidszorg te verbeteren.

Enkele uren na haar tweet over de energieplannen volgde er echter een waarin Truss de nagedachtenis van koningin Elizabeth II herdacht. Niet de aanpak van de energiecrisis, maar die werkelijkheid zal de komende dagen haar agenda bepalen. De „stevige en ambitieuze” aftrap van haar regeerperiode werd ineens gereduceerd „tot een voetnoot bij een dag die voor altijd herinnerd zal worden om het einde van een regeerperiode”, constateerde The Guardian vrijdag. De medewerkers van Truss zullen de ambities voor de beginperiode moeten bijstellen. Een statement van gezondheidsminister Therese Coffey, die voor volgende week gepland stond, moet sowieso doorgeschoven.

Het Lagerhuis kwam vrijdag bijeen om eer te betonen aan Elizabeth II, maar ligt vervolgens tot zaterdag 10 september stil. Dan komen de afgevaardigden weer bij elkaar om trouw te betuigen aan de nieuwe koning, Charles III. De regering zal in de periode van nationale rouw slechts de hoogstnoodzakelijke dingen oppakken en in principe niets van zich laten horen, tenzij zich onverhoopt een crisissituatie voordoet. Truss kán besluiten dat haar energiemaatregelen aan die omschrijving voldoen en het parlement daarom in de periode van nationale rouw bijeen roepen, maar dat ligt niet voor de hand.

Truss zal de komende dagen erop toe moeten zien dat het draaiboeken rond het overlijden van de koningin goed doorlopen zal worden. Ze zal onder meer de komst van buitenlandse regeringsleiders en hoogwaardigheidsbekleders in goede banen moeten leiden. Als oud-minister van Buitenlandse Zaken ontbreekt het Truss overigens niet aan ervaring op dat gebied.

Vertrouwen

Belangrijker is nog dat Truss als net aangetreden premier de natie zal moet weten te verbinden. De woorden die ze donderdag na het overlijdensbericht sprak, waren ook in dat opzicht van belang. Hoe ze de komende dagen handelt kan haar het vertrouwen geven dat ze hard nodig heeft; ze kan die echter ook verliezen.

Dat vertrouwen is van extra belang omdat het Verenigd Koninkrijk zich in allerlei opzichten in een lastige periode bevindt. De directeur van de Bank van Engeland liet al weten dat er weinig gedaan kan worden om een recessie te voorkomen, wat de premier ook doet om de energiecrisis te lijf te gaan. Tegen die achtergrond wint het overlijden van koningin Elizabeth als stabiele factor aan betekenis en parallel daaraan het optreden van Truss.

Onzeker is ook wat het overlijden van Elizabeth betekent voor de eenheid van het toch al niet zo Verenigde Koninkrijk. De Irish Times noemde haar heengaan vrijdag „niet minder dan een ramp” voor de unionisten– de groep die eenheid met Groot-Brittannië voorstaat. „De grond waarop de unionisten staan was al aan het schuiven. De dood van de koningin is een aardbeving”, aldus de krant. De unionisten waren volgens het dagblad loyaal aan Elizabeth, maar niet per se aan de andere leden van het koningshuis.

Tegen de achtergrond spelen de gevolgen van de brexit, waardoor er slepende grenskwesties zijn op te lossen met Ierland. Niet zonder reden zou Truss binnenkort afreizen naar de Ierse hoofdstad Dublin om te spreken over het zogenoemde Noord-Ierlandprotocol, dat de verhoudingen tussen beide Ierlanden regelt na de brexit. Een goed verloop van dat gesprek is nu nog belangrijker.