Column: Armoede in vakantietijd
Vakantietijd. In geen andere periode in het jaar wordt me zo vaak gevraagd wat ik ga doen dan in deze weken. Alleen de vraag waar ik naartoe ga, wint het van de eerste vraag. Vaak voel ik een beetje ongemak bij deze vragen. Zeker, ik geniet met volle teugen als ik op vakantie ben in een omgeving met een indrukwekkende natuur of een andere cultuur. Het haalt me onmiskenbaar uit het ritme van alledag. Alle nieuwe indrukken houden de aandacht vast, waardoor de gebruikelijke dagelijkse beslommeringen vanzelf naar de achtergrond schuiven. Meer dan eens geeft zo’n moment van genieten mij een diep gevoel van bevoorrecht te zijn. Maar dat neemt het ongemak bij deze vragen niet weg.
In onze maatschappij lijkt vakantie pas echt van betekenis te zijn als je op vakantie gaat, prachtig weer hebt en bijzondere dingen doet. Op vakantie gaan wordt steeds meer ervaren als een behoefte waar men niet zonder kan.
Hoezeer dit denken onze maatschappij doortrekt, is bijvoorbeeld zichtbaar in de berichten in de media over de enorme drukte op de luchthavens. Woorden als ”de verloren coronajaren inhalen” worden meer dan eens gebruikt. Op vakantie gaan is kennelijk de norm. Als je niet op vakantie gaat, is dat iets wat om uitleg vraagt. En als je over de thuis genoten vakantie geen boeiend verhaal te vertellen hebt, kan dat gemakkelijk het gevoel geven dat je niet helemaal meedoet in de gesprekken over de vakantiebelevenissen tijdens de eerste dagen op het werk.
Voor veel mensen is het echter helemaal niet vanzelfsprekend om op vakantie te gaan. Simpelweg omdat het financieel niet haalbaar is. En dan gaat het niet alleen om mensen zonder baan. Vorige maand bracht het Nibud naar buiten dat niet alleen huishoudens met lage inkomens, maar ook huishoudens met een inkomen boven modaal niet rond kunnen komen, nu de vaste lasten en de huishoudelijke uitgaven steeds verder oplopen.
Tijdens mijn vakantie publiceerde het Tijdschrift voor Verzorgenden een enquête waaruit bleek dat 41 procent van de verzorgenden geldzorgen heeft en dat 13 procent structureel niet kan rondkomen. Hun zorgen raken de essentiële levensbehoeften. Ze gaan over wel of niet dagelijks een warme maaltijd, wel of niet de verwarming aan als de koudere maanden komen, kleding in de opruiming kunnen kopen of toch maar bij de kringloop. De vraag of ze wel of niet op vakantie kunnen gaan, komt niet eens in beeld.
Mensen met een modaal inkomen leven vaak in een omgeving waarin op vakantie gaan de norm lijkt te zijn en financiële problemen gemakkelijk worden gezien als het gevolg van domme eigen schuld. De vraag is wat voor deze mensen lastiger is: het niet op vakantie gaan zelf of de reacties van mensen daarop. De onmogelijkheid om ”even ertussenuit te gaan” of het gevoel niet helemaal mee te tellen als je niet op vakantie kunt.
Terwijl de berichten over de verzorgenden met financiële problemen ondanks hun vaste baan nog door mijn hoofd speelden, zat ik een paar uur aan de voet van een monument op een plein in het hartje van een grote oude stad. Bij uitstek een plek om mensen te observeren. Mensen die, gezellig babbelend met elkaar, genieten van het moment. Mensen die helemaal opgaan in de honderden jaren oude gebouwen die het plein omringen. En misschien wel het vaakst mensen voor wie de schitterende omgeving slechts dient als decor voor de foto’s waarop zij zelf in het middelpunt staan, met een perfecte look volgens de laatste mode en in de meest uitdagende poses.
En ineens was daar de vraag waar de grootste armoede heerst… Bij de mensen die ondanks hard werken in een eerlijke baan niet of nauwelijks genoeg verdienen om te kunnen voorzien in essentiële levensbehoeften? Of in deze schone schijn van rijkdom in ”echt verdiende” vakanties na al die ”verloren” jaren?
De auteur is universitair hoofddocent verpleegkunde in het Leids Universitair Medisch Centrum.
