Abe wist hoe uitzonderlijk het was toen hij in 2012 een nieuwe termijn inging als premier van Japan. „In Japan krijg je in de regel geen tweede kans als je eenmaal premier bent geworden”, zei hij in februari 2013 in een interview met The Washington Post. Abe stond van 2006 tot 2007 al korte tijd aan het roer van het Aziatische land, maar kon die termijn om gezondheidsredenen toen niet afmaken.

Toen Abe in december 2012 voor de tweede keer als premier aantrad, had Japan in zes jaar tijd zes premiers gekend. Abe presteerde het om na 2012 nog tweemaal verkozen te worden, waarmee hij de langstzittende premier uit de Japanse geschiedenis werd.

In 2020 trad Abe om gezondheidsredenen terug. De oud-premier had al sinds zijn tienerjaren te kampen met darmontstekingen. Toen de kwalen in 2020 verhevigden, achtte hij zichzelf niet meer in staat het land te leiden. „Ik kan geen premier blijven als ik het karwei dat de mensen mij hebben toevertrouwd niet kan afmaken”, zei hij bij de bekendmaking van zijn aftreden met tranen in de ogen.

Jongste premier

De oud-premier kwam uit een invloedrijke en welvarende familie met veel politici. Zijn vader, Shintaro Abe, was minister van Buitenlandse Zaken (1982-1986) en grootvader Nobusuke Kishi premier (1957-1960). Toen Abe die functie in 2006 zelf ging bekleden, was hij met zijn 52 jaar de jongste premier van Japan sinds de Tweede Wereldoorlog.

Voordat Abe zelf in 1982 politiek inging, werkte hij korte tijd bij Kobe Staal. In 1993 verkoos het volk hem voor de Liberaal-Democratische Partij in het Huis van Afgevaardigden.

Abe staat vooral bekend om zijn economische beleid. Bij de herverkiezing van Abe in 2012 bevond Japan zich economisch gezien al jaren in een neergaande lijn. In de jaren 90 zette de economische stagnatie in, wat tot gevolg had dat grote buur China het land in 2011 verdrong als tweede economie van de wereld. Om het tij te keren introduceerde Abe een omvangrijk hervormingspakket. Hij liet duizenden miljarden yens bijdrukken, pompte miljarden aan overheidsgeld in de economie en voerde structurele hervormingen door. Het hele pakket aan maatregelen ging de wereld in als Abenomics.

De ingreep had effect, maar minder dan gehoopt. De doelstelling van 2 procent inflatie wist zijn regering niet te behalen. Rond de parlementsverkiezingen van 2021 wenste volgens peilingen van het dagblad Asahi Shimbun 60 procent van de bevolking de afschaffing van Abenomics. Het plan was goed geweest voor de export en de beurzen, maar leidde ook tot grote sociale ongelijkheid en btw-verhogingen om de overheidsinvesteringen terug te verdienen. De btw ging tijdens zijn bewind twee keer omhoog: in 2014 van 5 naar 8 procent en in 2019 naar de huidige 10 procent. Toen Abe afzwaaide, bevond Japan zich opnieuw in een stevige economische recessie.

Onduidelijk motief

Een ander terrein waar Abe zich hard voor maakte was defensie. Hij wilde van Japan ook op militair terrein weer een wereldmacht maken. Volgens de pacifistische grondwet die het land in 1947 onder Amerikaans gezag kreeg, kent Japan officieel geen leger. Dat wilde Abe veranderen, maar dat lukte hem niet. Wel bouwde hij de Japanse zelfverdedigingsmacht fors uit en investeerde flink in militair materieel.

De achtergrond van de aanslag op Abe was vrijdagmiddag nog onduidelijk. De 41-jarige schutter zou oud-medewerker van de Japanse marine zijn geweest en de politie hebben verteld dat hij „ontevreden was met Abe en hem wilde doden.” Wapengeweld komt in Japan zelden voor. De schutter zou een zelfgemaakt vuurwapen hebben gebruikt.