Geestelijke opleving onder meisjes Oud-Beijerland begin 19e eeuw
Het was een unieke gebeurtenis in de kerken in de Hoeksche Waard. In de winter van 1801-1802 vond onder een groep van zo’n zeventig meisjes tijdens een aantal catechisatielessen in de hervormde kerk van Oud-Beijerland een geestelijke opleving plaats.
Die werkt door tot in de huidige geslachten, ontdekte Bas Hooghwerff uit Klaaswaal. Hij verdiepte zich in dit bijzondere stuk kerkgeschiedenis en schreef het boek ”Uw dochters zullen profeteren”.
Over deze gebeurtenis is al eerder geschreven, maar wie deze meisjes waren en hoe het met hen en hun nageslacht verder is gegaan, daarover is weinig bekend. En die vraag intrigeerde Hooghwerff. Hij heeft al menig boek over (lokale) kerkgeschiedenis geschreven en daar had hij profijt van. Net als van de coronatijd, toen veel dingen stillagen en hij ineens meer tijd voor onderzoek had. „Ik heb in het verleden al vele gesprekken gevoerd met oude mensen”, vertelt Hooghwerff. „Daarbij kwamen ook nazaten van deze catechisanten ter sprake. Alleen wist ik dat toen niet. Uit die gesprekken en mijn aantekeningen ging ik van lieverlee de verbanden zien en kon zo de lijnen trekken naar het heden.”
Het is dit jaar 220 jaar geleden en het gebeurde tijdens een les over het gebed. In die tijd stond ds. P. J. Resler (1765-1827) in Oud-Beijerland, samen met ds. W. l’Allemand. De catechisanten van ds. Resler begonnen tijdens en na de catechisatie spontaan vurig te bidden en te roepen tot God. Hun levensstijl veranderde radicaal en ze zagen hun zonden en schuld voor God in. Dat bleef natuurlijk in een kleine dorpsgemeenschap niet onopgemerkt.
„Moet je je voorstellen”, legt Hooghwerff uit, „het waren soms twee meisjes uit één gezin. Het heeft hier en daar ook een heilzame invloed op de andere gezinsleden en ook op (jongere) vriendinnen gehad.”
Het ging om meisjes in de leeftijd van 12 tot 19 jaar. Ds. Resler was er zeer verwonderd over, want voorheen leefden velen oppervlakkig on onverschillig.
Kritiek kwam er ook, en niet mals soms. „Het moest eerst maar eens kermis worden”, dan zou het wel duidelijk worden dat er van dat ‘geesteswerk’ niet veel overbleef, spotten sommigen. „Maar dat gebeurde zeker niet, al was ook de predikant daar wel bang voor”, vervolgt Hooghwerff. „Vrij snel daarna vertrok hij naar Maassluis. Hij heeft waarschijnlijk nooit geweten dat de geestelijke opleving zolang nagewerkt heeft. Deze heeft grote invloed gehad op de latere generaties tot nu toe en ook op het kerkelijk leven in Oud-Beijerland.”
Bemoediging
De jeugd had een bijzonder plekje bij ds. Resler. Hij schreef zelfs een vereenvoudigde versie van een al eeuwen bekend vragenboekje voor catechisanten. De predikant schreef bovendien een boekje over deze bijzondere gebeurtenis in zijn loopbaan. Mede ter bemoediging van de kerkleden, en hij diende critici van repliek „die het werk van Gods Geest ontkennen of verdacht maken.”
De predikant had een dergelijke opleving „nooit durven verwachten”, schrijft hij ook. „Er is deze winter iets gebeurd wat niet gewoon is.”
Ds. Resler vergeleek zijn arbeid in het Bijbels onderwijs met die van een dokter. „Die is niet tevreden met het recept zelf, maar ziet erop toe dat het middel ook echt ingenomen wordt.”
Uit de kerkelijke archieven en zijn eigen omvangrijke databank achterhaalde Bas Hooghwerff met taai geduld en volharding de namen van de meisjes. „Dat kostte heel veel tijd en dankzij corona kon het. Ik wilde de lijnen doortrekken en onderzoeken wat de opleving van weleer heeft uitgewerkt. Het stemt tot verwondering dat er nog steeds nazaten zijn die uit hetzelfde gedachtegoed wensen te leven.”
Hooghwerff wijst er ook op dat de meisjes uit alle lagen van de bevolking kwamen. Het boek bevat tal van bekende familienamen in het Spuidorp, zoals Mourits, Brussaard, Stolk, Van Driel, Baars, Groeneveld, Hoogenboom, Schipper en vele andere. Hooghwerff kwam er ook achter dat velen uit de meisjesgroep van weleer op jonge leeftijd openbare geloofsbelijdenis deden. Dat was voorheen niet gebruikelijk in de hervormde gemeente.
Het boek is uitgegeven door uitgeverij Den Hertog in Houten. Er staan vele oude afbeeldingen van Oud-Beijerland en de Dorpskerk in en portretten van personen. Een aparte vermelding verdient de voorkant met een fraai schilderij van de Dorpskerk en het Oude Raadhuis, gemaakt in de vorige eeuw door B. C. van Ettinger. Het origineel is in bezit van Museum Hoeksche Waard.
Boekgegevens
”Uw dochters zullen profeteren”, B. Hooghwerff; uitg. Den Hertog; 221 blz.; € 22,50
