Lopen de boerenprotesten uit de hand? In Sneek en Heerenveen joeg de ME maandag demonstranten uiteen. In Deventer stond de politie dinsdag ook op scherp. Het lijken lang niet altijd boeren die over de schreef gaan. Kennelijk trekken de demonstraties ‘beroepsrelschoppers’.

Een kantelpunt in de aanpak van boerendemonstraties ziet prof. dr. Otto Adang, lector openbare orde en gevaarbeheersing aan de Politieacademie, vooralsnog niet. „Dat de ME traangas inzet in Heerenveen, beschouw ik als een incident. De politie moet zich niet laten verleiden om bij elke boerenprotest met geweld in te grijpen. Massale repressie leidt ertoe dat boeren zich meer gaan mobiliseren. Ze zijn dan in hun beleving niet alleen slachtoffer van stikstofplannen, maar ook van politiegeweld.”

In Nijkerk blijven boeren dinsdag de toegang tot het distributiecentrum van de Boni blokkeren, ook nadat de burgemeester maandag een noodverordening afkondigde.

Wat vindt u daarvan?

„Er komt een moment dat de burgemeester zal zeggen: Hier is een grens bereikt. De burgemeester zal allerlei factoren meewegen. Overwegingen rond openbare orde, maar ook politieke overwegingen. Hoe reageert de lokale bevolking op politie-ingrijpen? Komt de voedselvoorziening in het gedrang? Hoe dan ook is het verstandig dat de politie in gesprek blijft met demonstranten. Bevorder dat er enige onderlinge sociale controle blijft. Zodat de ene boer tegen de andere zegt: Nu gaan we te ver. Van belang is dat de politie boeren niet over één kam scheert. Richt je eventuele geweld op de ordeverstoorders.”

Truckers die vaststaan bij een distributiecentrum willen waarschijnlijk dat de politie demonstranten snel verdrijft?

„Dat begrijp ik. Boeren kunnen niet eindeloos een distributiecentrum blokkeren. Als de bevoorrading van supermarkten in het gedrang komt, bereik je een grens. Voor de politie is het voortdurend balanceren. Burgers mogen immers protesteren. Enerzijds dienen agenten empathie te tonen voor de zorgen van boeren. Maar soms is een protestactie niet meer acceptabel. Als bijvoorbeeld een ziekenhuis geen levensmiddelen kan inslaan.”

Er zullen op het platteland agenten zijn die het boerenleven koesteren. Maakt dat het voor hen lastig om hard in te grijpen bij boerenprotesten die uit de hand lopen?

„Ik denk dat ook politiemensen uit stedelijk gebied sympathie hebben voor boeren. Tegelijk staat een agent voor de waarden van de democratische rechtstaat. Je kunt dus begrip hebben voor de zorgen van de boeren, maar tegelijk uitdragen dat geweld tegen politici of tegen agenten te ver gaat. Het overgrote deel van de agenten kan die twee zaken heel goed onderscheiden.”

Bij Kootwijkerbroek belaagden demonstranten politievoertuigen, onder meer met hamers. Hoe weegt u zo’n incident?

„Het zag er heftig uit. De demonstranten hebben duidelijk grenzen overschreden. Het is goed dat de politie probeert de daders op te sporen. Als justitie niets zou doen tegen dit soort intimiderende acties, ontstaat bij demonstranten de indruk: we komen hiermee weg. Relschoppers zijn minder anoniem dan ze misschien denken. Met behulp van camerabeelden en filmpjes op sociale media kan de politie de identiteit van velen achterhalen.”

Tot dusver slaagt de politie „heel goed” in de aanpak van uitwassen van boerenprotesten, vindt Adang. Anders dan in bijvoorbeeld Frankrijk proberen Nederlandse agenten doorgaans bij demonstraties de gemoederen te bedaren. „In Frankrijk verdreef de politie geregeld met traangas demonstranten van de protestbeweging Gele Hesjes. In dat land is de politie-inzet veel repressiever.”

Relschoppers wisten vorige week door een politieafzetting heen te breken in Hierden, waar minister Van der Wal (Stikstof) woont. Faalde de politie?

„Het woord falen vind ik niet van toepassing. Punt is dat boeren door het hele land acties organiseren. Er zit een verrassingselement in. Je kunt als politie nu eenmaal niet overal een peloton ME’ers regelen. De boerenprotesten plaatsen de politie wel voor dilemma’s. Ook al omdat de boeren vaak op tractoren rijden. Dat kunnen als het ware machtige wapens zijn, die gevaartes houd je niet zomaar tegen. Bedenk ook dat die tractoren de veiligheid van verkeersdeelnemers in gevaar kunnen brengen.”

De politie hield zondag een man uit Elburg aan die ervan wordt verdacht anderen te hebben opgeruid tegen de politie. Hoe beoordeelt u zo’n aanhouding?

„Het is goed dat de politie heel gericht te werk gaat en iemand oppakt die anderen oproept geweld te plegen tegen de politie.”