In de gemeente Wijdemeren ontving een vrouw in de bijstand wekelijks een tas met boodschappen van haar moeder; gratis en voor niets, als steuntje in de rug.

De gemeente ontdekte de gift eind 2020 en stelde vast dat de vrouw de inlichtingenplicht had geschonden; ze had melding moeten maken van de ontvangen boodschappen. De goederen hadden haar een besparing opgeleverd, waardoor ze meer geld van haar uitkering overhield.

De gemeente berekende aan de hand van de Nibudnorm dat de vrouw in drie jaar tijd voor 7000 euro aan levensmiddelen ontving en vorderde dat het gehele geldbedrag alsnog betaald moest worden.

De vrouw vocht de zaak bij de rechter aan, maar werd in het ongelijk gesteld. Ook in hoger beroep oordeelde de rechter dat de gemeente de wet juist had uitgevoerd. De boodschappen hadden de vrouw een „substantiële en structurele kostenbesparing” opgeleverd en daarom had de gemeente aan haar wettelijke plicht voldaan door de vrouw te korten op haar uitkering. Het geldbedrag werd wel verlaagd naar 2800 euro.

De zaak leidde tot de nodige verontwaardiging bij Kamerleden en gemeentes. Het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid organiseerde naar aanleiding van de affaire allerlei bijeenkomsten om de knelpunten van de Participatiewet te bespreken. Ook deed het ministerie een groot onderzoek naar „hardvochtigheden binnen de sociale zekerheidswetgeving.”

Kille samenleving

Het voorstel om mensen in de bijstand de mogelijkheid te geven jaarlijks 1200 euro aan giften te ontvangen, haalde daarna snel een meerderheid in de Tweede Kamer.

Schouten, minister van Armoedebestrijding, deed vorige week nog diverse andere voorstellen voor de hervorming van de wet. Bijstandsgerechtigden moeten bijvoorbeeld meer kunnen bijverdienen, zodat werken loont.

Mantelzorg of het in het in huis nemen van een dierbare, nu nog aangemerkt als een „op geld waardeerbare activiteit”, moet na de wetsaanpassing niet meer leiden tot een korting op de uitkering. De door Schouten omschreven „boete op compassie” zou daarmee tot de verleden tijd behoren. Ook het zonder problemen ontvangen van een gift moet mogelijk worden.

De aanpassingen zijn bedoeld om nieuwe boodschappenaffaires te voorkomen. Want „als omzien naar elkaar niet meer kan, wordt het een heel kille samenleving”, schreef Schouten aan de Kamer.