Voor wie nooit bier drinkt of in huis haalt: 0.0 is een gangbare verwijzing naar een biertje zonder alcohol. Dat kan tegenwoordig uit allerlei brouwerijen afkomstig zijn. Veel fabrikanten hebben namelijk inmiddels wel een of meer varianten alcoholvrij bier (of bier met een heel laag percentage alcohol) in het assortiment. Er is zelfs trappistenbier zonder alcohol verkrijgbaar. De keuze is dus reuze, al kan het op een warme dag zomaar zijn dat er in de winkel weinig te kiezen valt omdat de voorraad grotendeels is uitverkocht.

Wijn en gin

Alcoholvrije varianten van drankjes waar van huis uit wél alcohol in zit: de detailhandel neemt deze productgroep volstrekt serieus. Supermarkten hebben er een deel van het schap voor vrijgemaakt, met een eigen bordje erboven. Daar vind je aperitiefjes, wijn, gin en bier – allemaal zonder of met een heel laag percentage alcohol.

Die nadrukkelijke presentatie is logisch. De verkoop van alcoholvrije drankjes in supermarkten en slijterijen schiet de laatste jaren namelijk omhoog. In de periode 2017-2020 was er sprake van een groei van meer dan 80 procent. Bier loopt het hardst. Daarin is ook de keuze het grootst. Inmiddels is naar schatting een op de veertien geconsumeerde biertjes alcoholvrij.

Nieuw is die belangstelling voor bier met minder of geen alcohol niet. In 1988 lanceerde Heineken met succes het toen nieuwe merk Buckler. Helemaal alcoholvrij was dit biertje niet: in de terminologie van nu zou je het geen 0.0 maar 0.5 moeten noemen. Er werd flink reclame voor gemaakt en dat bleef niet zonder resultaat. Buckler slaagde erin in korte tijd een plaatsje op de biermarkt te veroveren.

Totdat cabaretier Youp van ’t Hek in zijn oudejaarsconference van 1989 Buckler genadeloos op de hak nam – hij noemde het onder andere een ”gereformeerd biertje”, en dat was niet positief bedoeld. Zijn boodschap: alleen sukkels drinken Buckler. Daarna was het snel gedaan met de populariteit: de imagoschade bleek onherstelbaar, ook al heeft het merk zelfs nu nog een grote naamsbekendheid. De smaak viel toch tegen, zei men, en er was bovendien een goedkoper alternatief van een andere brouwer verkrijgbaar.

Om een lang verhaal kort te maken: in 1993 haalde Heineken Buckler van de markt, althans in Nederland. In reactie op het Buckler-debacle zei Taco Rijssemus, mediadirecteur bij KRO/NCRV, in een interview in 2016: „Dat een cabaretier met een optreden het werk van marketing en reclame in één keer ongedaan kon maken was ongekend.”

Hip

Hoe kan het dat iets wat ooit sullig en sloom was, opeens hip en populair wordt? Ik moet denken aan de lange aanloop van het succes van de fiets met hulpmotor – zoals de oervorm van de e-bike genoemd werd. Zo’n rijwiel was, nog niet eens zo heel lang geleden, een vervoermiddel waar mensen die jong waren, zich jong voelden of jong wilden overkomen zich verre van hielden. Als je tien jaar geleden een scholier voorstelde om een duur busabonnement om te ruilen voor een ook dure maar mogelijk per saldo toch goedkopere elektrische fiets werd je vierkant uitgelachen. Dat was iets voor oude of zieke mensen.

Dat beeld is compleet omgeslagen. Het valt te vrezen dat tieners op een gewone fiets zich inmiddels de slak van de fietsgroep voelen. Als je als volwassene ergens aan komt rijden is zo ongeveer het eerste wat mensen vragen (of suggereren): Je hebt zeker wel een e-bike.

Wanneer dat is veranderd? En waarom? Dat heeft voor een deel met het veranderde imago van zo’n fiets met batterij te maken. En met het woordgebruik. Een spartamet: dat klinkt een stuk bedaagder dan e-bike of speedpedelec. Fietsen met een batterij hebben in de loop van de tijd een veel vlotter uiterlijk gekregen. Ze zijn inmiddels leverbaar in allerlei modellen en kleuren. Je ziet niet meer op een kilometer afstand dat iemand op een tweewieler met een batterij rondrijdt. Alhoewel de berijder van een e-bike zichzelf door zijn houding –enigszins onderuitgezakt– toch nog wel verraadt. Dat is natuurlijk vooral een waardering vanuit het perspectief van een fietser die zich op eigen kracht voortbeweegt. E-bikers lijken daar totaal niet mee te zitten.

Wat ook mee zal spelen is dat fietsen met ondersteuning naar verhouding veel goedkoper zijn geworden. Bovendien is er door fabrikanten enorm veel voor geadverteerd. Zou je daardoor niet vanzelf gaan denken dat je jezelf tekortdoet door je dat gemak te ontzeggen?

Minder calorieën

Dergelijke processen spelen in meerdere of mindere mate ook een rol bij de opmars van alcoholvrij bier. Het is inmiddels een volwassen product dat op bierfora –waar er verschillende van zijn– serieus wordt genomen en inhoudelijk waarderend wordt besproken. Er wordt veel voor geadverteerd, bijvoorbeeld via sociale media, internet en sluikreclame. Volgens een rapport van het RIVM uit 2021 worden daardoor vooral jongeren bereikt. Dat heeft tot gevolg dat deze groep, meer dan ouderen, alcoholvrij bier ziet als een vervanger van alcoholhoudende producten.

De populariteit van 0.0 sluit aan bij een aantal maatschappelijke trends, bijvoorbeeld bewustwording als het gaat om het gebruik van alcohol, onder andere in het verkeer. Vrijdagmiddagborrels op de zaak waarna het personeel aangeschoten de weg op gaat: daar willen veel werkgevers niet meer aan meewerken. Een alcoholvrij biertje is dan een mooi alternatief.

Het is misschien niet het eerste waar je aan denkt als je zin hebt in een pilsje, maar de alcoholvrije versie bevat minder calorieën dan een blikje of flesje mét. Kiezen voor 0.0 is dus ook een manier om op het gewicht te letten. Al is een glas water nemen natuurlijk nog effectiever. Gewoon bier bevat gemiddeld 45 kcal per 100 milliliter, bij 0.0 is dat gemiddeld 26 kcal per 100 milliliter.

Niet iedereen staat te juichen over de populariteit van bier zonder alcohol. Verslavings- en GGD-artsen trokken vorig jaar aan de bel omdat ze vrezen dat zo’n 0.0-pilsje drempelverlagend werkt. Ze denken dan met name aan tieners. Uit onderzoek is bekend dat acht op de tien jongeren onder de achttien weleens een pilsje zonder alcohol drinken. Wie dat doet zal sneller geneigd zijn ook eens een ”echt” biertje te pakken, is hun vrees. Wat daaraan bijdraagt is dat de alcoholvrije versie qua smaak en verpakking daar ook erg op lijkt.

Overigens blijkt uit het RIVM-onderzoek dat de meeste ouders het niet goed vinden dat kinderen onder de achttien 0.0 drinken. Een op de acht gezinnen heeft hiervoor geen regels.

Biersmaak

Waarom kiezen mensen voor alcoholvrij bier? Vier op de tien consumenten geven in een onderzoek van het Trimbosinstituut als reden: aan het verkeer kunnen deelnemen. Drie op de tien noemen de smaak van het product als keuzeargument. De rest ziet het als vervanger voor een drankje met alcohol.

Volgens het Trimbosinstituut drinken mannen vaker alcoholvrij bier dan vrouwen. De leeftijd doet er ook toe. Mensen tussen de 25 en 49 jaar zijn de grootste 0.0-consumenten. Jongvolwassenen en mensen boven de 75 geven vaker de voorkeur aan een pilsje waar wel alcohol in zit. Verder speelt ook het opleidingsniveau een rol. Hoe hoger opgeleid, hoe populairder alcoholvrij bier is.

Een opmerkelijk maar misschien ook wel voor de hand liggend feitje: mensen die gewoonlijk geen bier drinken, zullen niet snel voor een flesje of blikje 0.0 kiezen. Het is dus geen alternatief voor frisdrank- of waterdrinkers. De biersmaak zal daar vast een rol bij spelen – als je daar niet van houdt, begin je er niet aan, of er nu wel of geen alcohol in zit.