Rond Natura 2000-gebieden moet de uitstoot met 70 tot 95 procent verminderen. In andere gebieden kan de vermindering beperkt blijven tot 12 procent. Provincies krijgen de opdracht om concrete plannen per gebied te maken.

Het is wel duidelijk dat als dit plan onverkort tot uitvoering komt, dit de nekslag betekent voor vele honderden boerenbedrijven. Logisch dat dit emoties losmaakt. Boeren zijn verknocht aan hun bedrijven. Boer-zijn is niet zozeer een beroep, maar een levenshouding en levensinvulling. Gezinsbedrijven gaan over van generatie op generatie. Als daar een eind aan komt, hakt dat erin.

Niet voor niets waren er dinsdag tienduizenden agrariërs naar Stroe gekomen om te protesteren tegen de kabinetsplannen.

ChristenUnie-fractievoorzitter Segers uitte de vrees dat de stikstofcrisis kan ontaarden in „een burgeroorlog”, maar dan „op een beschaafde manier.” Hopelijk krijgt hij geen gelijk en houden boeren zich bij hun protesten aan de regels die in ons land gelden.

Donderdag sprak de Tweede Kamer over de voornemens. Dat debat verliep voorspelbaar. De oppositie kon de coalitie niet op andere gedachten brengen. De fracties van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie gaven hun steun aan het plan.

Toch is de uitkomst van het debat per saldo onbevredigend. De VVD-fractie gaf eigenlijk geen gehoor aan de motie die het VVD-congres aanvaardde, waarin de fractie werd opgeroepen een andere koers te varen. Ook CDA en ChristenUnie hamerden net na de presentatie op fundamentele aanpassingen van de plannen. Die kwamen er donderdag niet echt. D66 mag zich de winnaar van het debat noemen.

Tijdens het debat stelden oppositiefracties vragen over het model waarmee de uitstoot van stikstof wordt geschat en gemeten. En hoe verhoudt zich het plan tot de voedselschaarste in de wereld? De Nederlandse agrarische sector voedt miljoenen monden buiten Nederland.

Er kwamen ook kritische vragen over de Natura 2000-gebieden. Die liggen versnipperd over het land. Een grote kring rondom een gebied zet alle bedrijven in de omgeving op slot. De stikstofuitstoot op de Waddeneilanden moet omlaag, maar op sommige eilanden zijn geen veehouderijen. En het is voor Nederlandse boeren niet te verteren dat rond natuurgebieden die deels in Nederland en deels in Duitsland liggen, de Duitse boeren wel mogen groeien en de Nederlandse niet. Zijn de normen soms te streng?

Zo zijn er nog heel veel terechte vragen. Daar moeten veel duidelijker antwoorden op komen. Daar is tijd voor nodig. Dat kan wellicht leiden tot herbezinning en mogelijk tot een breder draagvlak.