Er is een geloof dat groeit naarmate het ongeloof toeneemt: het geloof in eigen kunnen, in maakbaarheid, in het vermogen zelf de toekomst te kunnen creëren. ”Imagining the future” –de titel van het nieuwste boek van Klaus Schwab– is een credo waarmee dit maakbaarheidsgeloof wordt beleden.

Dit geloof in maakbaarheid heeft oude papieren en ontwikkelde zich direct na de zondeval. De doodslager Kaïn beklaagt zich erover dat hij zwervende en dolende zal zijn op de aarde. Iedereen die hem vindt hem zal doodslaan. De Heere geeft hem een teken dat dit niet zal gebeuren. Maar wat doet Kaïn? Hij bouwt een stad die, zoals de kanttekenaren aangeven, was „tot zijner verzekering, door vrees zijner consciëntie.” Gods belofte van bescherming ten spijt, hij zou zélf een stad bouwen om zich te beschermen.

Babel

Direct na de zondvloed herhaalt zich de geschiedenis. De mensen zeggen: „Komaan, laat ons voor ons een stad bouwen”, en ook een toren „welks opperste in den hemel zij.” Zij denken het ultieme middel gevonden te hebben om voor zichzelf een naam te maken en te voorkomen dat ze „over de ganse aarde verstrooid worden.” Maar God snijdt het af, op een manier die ze niet hadden kunnen bedenken: Hij verwart de spraak. Vervolgens gebeurt precies wat zij hadden willen voorkomen. Ze worden verstrooid over de hele aarde. De bouw wordt gestaakt.

Het is dit patroon dat zich zal herhalen, tot op de laatste dag. De mensheid bouwt zich Babeltorens die hoger en hoger rijzen, steeds opnieuw. Maar iedere keer als zij iets denkt te bereiken, blijkt de onderneming zinloos. God blaast er in. Er ontstaan nieuwe problemen die groter zijn dan die opgelost leken te worden. En wat is de reactie? De bouw van nieuwe torens van Babel, hoger en sterker dan de voorgaande.

De gebeurtenissen van de achterliggende jaren lijken dit te illustreren. Een wereldwijde pandemie breekt uit. Overheden bestrijden die ‘en masse’ met alle macht, eerst door lockdowns, dan door vaccins. De negatieve effecten op de economie worden gemitigeerd door steunprogramma’s zonder precedent. Geld speelt geen rol. Regeringsleiders stralen optimisme uit: Samen krijgen we het virus eronder. De pandemie wordt bovendien aangegrepen als kans om versneld een betere wereld te bouwen. Een wereld die duurzaam is, met vrede op aarde door gelijkheid. ”Build Back Better!”

De post-Covidwereld lijkt echter tot op heden vooral op een auto die van de weg is geraakt en met steeds grotere slingeringen door de berm raast. Aanvoerketens zijn ontregeld, prijzen stijgen, en er zijn toenemende voedsel- en energietekorten. Sommige markten zijn oververhit, terwijl anderen crashen. Het wereldwijde monetaire stelsel kraakt. Bovendien brak een nieuwe oorlog uit in Oekraïne die nieuwe wereldwijde schokgolven veroorzaakt en groeien andere geopolitieke spanningen.

Ondertussen is er gerede twijfel hoe effectief de aanpak van de pandemie eigenlijk was. Het middel was misschien erger dan de kwaal. De Nijmeegse hoogleraar Ira Helsloot ziet geen bewijs dat de rigoureuze maatregelen van de afgelopen twee jaar het sterftecijfer hebben doen dalen (RD 19-5). Bovendien, hoe ook over vaccinatie wordt gedacht, vrijwel iedereen is het er inmiddels over eens dat de vaccins minder goed werken dan gehoopt, terwijl de bijwerkingen ernstiger lijken dan werd aangenomen.

Deze week landden weer 1500+ privéjets in Davos, waar regeringsleiders en CEO’s van grote bedrijven elkaar ontmoeten op het World Economic Forum (WEF) om te bespreken hoe het verder moet met de wereld. Volgens de Wall Street Journal (WSJ 25-5) was er dit jaar weinig consensus onder de aanwezigen. Normaal gesproken is de ”Davos consensus” een nuttige „contrarian indicator”, schreef de WSJ niet zonder sarcasme. Oftewel, deze consensus maakt vooral duidelijk wat er niet gaat gebeuren. Maar dit jaar ontbrak die consensus geheel. Men was het er bijvoorbeeld niet over eens of er een grote recessie aanstaande is.

Wereldorde

Die onenigheid bleek in Davos ook op andere terreinen. Twee oude vossen, Henry Kissinger (99) en George Soros (91), verschillen van mening over de oorlog in Oekraïne. Soros is van mening dat een totale overwinning op Poetin nodig is om de beschaving te redden. Kissinger daarentegen vindt het gevaarlijk om Rusland te willen verslaan of marginaliseren, en roept Oekraïne op om de gebieden die het in 2014 verloor af te staan aan Rusland. Achter het meningsverschil zit een andere visie op de wereldorde en de beschaving die men wil beschermen. Soros ziet de strijd voor democratie naar westers model als het belangrijkste issue. Kissinger is meer pragmatisch en minder ideologisch gedreven. In zijn optiek zullen er altijd verschillende typen regering zijn, en de taak van Amerika is om de balans in de wereldorde te bewaren tegen zo laag mogelijke kosten met zo weinig mogelijk risico. De WSJ stelt vast dat geen van beide benaderingen historisch gezien altijd juist is.

Kortom, er was enige Babylonische spraakverwarring in Davos. Schijn kan echter bedriegen. Er lijkt bijvoorbeeld groeiende internationale consensus over het nut en de noodzaak van door centrale banken uit te geven digitale munten, een onderwerp dat veel belangstelling heeft van het WEF. Ongeveer 100 landen overwegen momenteel uitgifte van dergelijke munten.

Maar deze week was niet alleen de week van Davos, het was vooral de week van Hemelvaart. De geschiedenis hiervan leert dat ware discipelen van Christus zelfs na de opstanding nog vervuld kunnen zijn van gedachten over een aards koninkrijk. Er is voor christenen daarom weinig reden om laag neer te zien op de elites van Davos.

Als hun verstand echter geopend wordt, beginnen zij de Schriften te verstaan. Dan leren zij op Zijn Geest te wachten, Hem aanbiddend, lovend en dankend. En ze gaan begrijpen: „Deze Jezus, Die van u opgenomen is in den hemel, zal alzo komen, gelijkerwijs Gij Hem naar den hemel hebt zien heenvaren.” Dat is een vaste hoop voor christenen in Babel, ook in de turbulente twintiger jaren van deze eeuw.

De auteur is ondernemer en op diverse manieren kerkelijk en maatschappelijk actief.