Rond zeven uur ’s avonds komt de conductrice de vierpersoonscoupé binnen. De gordijnen moeten dicht, zegt ze gebiedend. Een uur later gaat al het licht uit in de trein. In een volledig verduisterd voertuig zitten de passagiers op hun banken. De trein staat stil in de Oekraïense stad Dnipro, nog voor het bereiken van het Centraal Station. Niemand kan een kant op. Buiten is het aardedonker.

Alleen de telefoon geeft licht en het laatste nieuws komt binnen via sociale media. Dnipro vult de berichten: terwijl de trein de stad naderde, werd het spoor in Dnipro geraakt bij een Russische raketaanval. Ook het centrum van de plaats lag onder vuur.

Na vier uur wachten gaan de lichten in de coupé aan en rijdt de trein via het Centraal Station van Dnipro verder, op weg naar de West-Oekraïense stad Lviv. Onbekend wat er nog te wachten staat onderweg. Maar het spoor bij Dnipro is in ieder geval gerepareerd. Want ook deze trein rijdt door. Hoe zwaar de oorlog ook is in Oekraïne, hoe hevig er wordt gevochten, hoeveel flatgebouwen er ook worden gebombardeerd – de Oekraïense treinen blijven rijden.

Ze vormden een ontsnappingsroute in de eerste oorlogsdagen. Terwijl Kiev werd aangevallen, evacueerde het Oekraïense spoorwegbedrijf Oekrzaliznytsja gratis en met extra treinen de inwoners uit de hoofdstad. Opgepropt zaten ze in de trein, maar ze konden weg. Hetzelfde deed Oekrzaliznytsja met de inwoners van belegerde steden als Charkiv en Volnovacha. De laatste weken rijden de evacuatietreinen vanuit Oost-Oekraïne om de bewoners in veiligheid te brengen nu in deze regio het hardst wordt gevochten.

Mini-ziekenhuis

De Oekraïense treinen, in hun nationale kleuren blauw-geel, verbinden over 22.000 kilometer het land, voor en tijdens de oorlog. In Kiev komen ze samen vanuit Odessa, Ivano-Frankivsk en Marioepol, toen die stad nog niet bezet was door Rusland. Sneltreinen van Zuid-Koreaanse makelij verbinden Kiev met de belangrijkste steden als Lviv en Charkiv. De treinen nemen 37,5 procent van het passagiersvervoer van het land voor hun rekening, vermeldt de site van Oekrzaliznytsja.

Ze evacueren niet alleen miljoenen Oekraïners. Soldaten nemen op het station afscheid van hun partner om de trein te pakken richting het front. Hulpgoederen worden over het spoor vervoerd. Buitenlandse wapens en militaire spullen gaan per trein. Het vrachtverkeer over spoor komt weer op gang, zoals het graan naar het buitenland nu de Oekraïense havens zijn bezet door Rusland en de overige havens zijn afgesloten. Westerse regeringsleiders bezoeken president Volodimir Zelenski met de trein.

Sinds vorige maand rijdt er een medische evacuatietrein, een mini-ziekenhuis over het spoor, die zieken en gewonden uit de oorlogsgebieden haalt. „Evacuatieprogramma’s, de economie en humanitaire hulp hangen af van de spoorwegen”, benadrukte Oleksandr Kamysjin, de topman van Oekrzaliznytsja, het belang van de treinen tegenover de Amerikaanse nieuwszender NBC.

Hoe krijgt Oekrzaliznytsja het voor elkaar om de treinen te laten rijden, ook na een raketaanval? „Dat is ons werk”, zei Kamisjin. „We moeten door. Spoorwegmedewerkers zijn erg vastberaden, gemotiveerde en gedisciplineerde mensen.”

Onder vuur

Ook de Russen zijn doordrongen van het belang van de Oekraïense spoorweginfrastructuur. De aanval bij Dnipro was niet de eerste op de spoorwegen. Op 25 april regende het raketten op vijf Oekraïense treinstations in het westen en het midden van het land. Hierbij kwam zeker vijf mensen om en raakten achttien mensen gewond, stelde het hoofd van de regio Vinnytsja, Sergej Borzov, op zijn Telegramaccount.

Het Russische ministerie van Defensie zei dat de aanvallen waren bedoeld om het transport van „buitenlandse wapens en militaire uitrusting” naar Oekraïense troepen in het oosten van het land te stoppen. Dezelfde reden gaf een legerwoordvoerder voor een aanval op treinstations begin deze maand en voor een aanval op een treinstation vorige week. Ook een strategische spoorwegbrug in het zuidwesten van Oekraïne lag onder vuur.

Opluchting

De nacht valt als de trein Dnipro verder achter zich laat. De treinreis van Zaporizja naar Lviv duurt volgens het schema twintig uur. Door de raketaanval bij Dnipro zijn daar vier uur bijgekomen. De volgende dag lijkt de trein de verloren tijd in te halen en loopt hij twee uur achter op schema.

Maar voor Lviv staat hij stil. Het luchtalarm gaat af in de stad, komt binnen via sociale media. De vertraging loopt op naar vier uur als de trein weer op gang komt. Even later steekt de conductrice haar hoofd in de coupé: „U bent in Lviv”, zegt ze glimlachend, vermengd met een zucht van opluchting. Als de passagiers de trein uitstappen op het station klinkt het sein veilig.