Uit de Evangeliën wordt heel wat meer gepreekt dan uit Leviticus of uit Amos en Obadja. Er zijn ook kerken die een leesrooster hanteren, waarbij in de loop van enige jaren veel of zelfs alle Bijbelgedeelten aan de beurt komen.

Er is een opvallend verschil tussen de leesgewoonten in christelijke en die in joodse kring. In christelijke kring richten we ons in het Oude Testament bij voorkeur op het boek Genesis, de geschiedenissen van Israël, de Psalmen en de profetische gedeelten die gaan over de komende Messias. Het betekent dat we een groot deel van de eerste vijf Bijbelboeken overslaan of slechts samenvattend behandelen. De nadruk ligt immers op de latere vervulling. Binnen het jodendom zijn echter de eerste vijf boeken, de Thora, belangrijker. Ik heb in Jeruzalem kinderen ontmoet die de Bijbelboeken Genesis tot en met Deuteronomium uit het hoofd konden opzeggen!

Paulus signaleert dat de boeken van Mozes elke sabbat in de synagogen gelezen worden (Handelingen 15:21). De geschiedschrijver Flavius Josephus bevestigt dat. In de eerste eeuwen van de christelijke jaartelling was in het land Israël een driejarige leescyclus in gebruik. De gehele Thora werd in een periode van drie jaar voorgelezen in de synagogen. Daarnaast waren er aanvullende haftara-lezingen, genomen uit de profeten. De Babylonische Talmoed (circa de zesde eeuw) gaat echter uit van een eenjarige cyclus. Dat heeft als gevolg dat er veel minder passages uit de boeken van de profeten gelezen worden. In het huidige jodendom wordt het eenjarige rooster gehanteerd. Psalmen en Spreuken kunnen het hele jaar door gelezen worden, en er zijn ook vijf feestrollen, boeken die tijdens de feesten gelezen worden, zoals de boeken Esther en Hooglied.

Het is moeilijk vast te stellen hoe oud de gewoonte van de haftara-lezing precies is, maar de eerste historische vermeldingen ervan staan in het Nieuwe Testament. Volgens Lukas 4:16-30 las de Heere Jezus in de synagoge in Nazareth uit Jesaja 61. Volgens Handelingen 13:14-15 werd in een synagoge te Antiochië uit de Wet en de Profeten gelezen.

Er is geen universele lijst van haftara-lezingen. Vandaar dat er verschillende tradities bestaan, maar gemeenschappelijk is dat slechts een kleine selectie van de profeten gelezen wordt. Wie de passages nagaat, merkt dat veel teksten die betrekking hebben op de komende Messias niet gelezen worden. Enige voorbeelden zijn: een maagd zal zwanger worden (Jesaja 7:14); de lijdende Knecht des Heeren (Jesaja 52:13-53:12); de boodschapper die de Geest ontvangen heeft (Jesaja 61:1); de belofte van een nieuw verbond (Jeremia 31:31-34); de geboorte van een nieuwe David in Bethlehem (Micha 5:1); de Koning die op een ezel komt (Zacharia 9:9); het verraad voor dertig zilverstukken (Zacharia 11:13); de uitstorting van de Geest en de rouw over de Doorstokene (Zacharia 12:10).

Op de vraag hoe Joden deze beloften uitleggen, is het antwoord dat velen niet eens het bestaan van deze teksten kennen. Het boek Daniël, dat ook over de Messias gaat, wordt in het jodendom niet tot de profeten gerekend en daarom ook niet in de haftara gelezen.

In het oude driejarige leesrooster stonden wel enige van deze passages. De eenjarige cyclus is echter gangbaar en het gevolg is dat de Joden tijdens hun bezoek aan de synagoge belangrijke Bijbelgedeelten niet te horen krijgen. De reden van de selectie is moeilijk te achterhalen, maar de indruk is dat passages die christenen belangrijk vinden bewust zijn weggelaten. Tevens ligt de nadruk veel meer op de Thora, die vanuit de interpretatie van de Talmoed gelezen wordt.

Wat is het daarom belangrijk dat de Joden heel de Bijbel, hun eigen Tenach, leren kennen! Gelukkig zijn daarvoor in onze tijd veel mogelijkheden, in gedrukte en digitale vorm.

De auteur doceert Oude Testament aan de ETF en is eindredacteur Studiebijbel Oude Testament. Weerwoord gaat in op vragen die in deze tijd op christenen afkomen.