„Meer heggen nodig, het zijn natuurvermenigvuldigers”
Onderzoeker Kenneth Rijsdijk meent dat het funest is dat heggen in Nederland massaal zijn weggehaald en maakt zich hard voor terugkeer van de haag. Hij voelt „een soort zendingsdrang” en wil via ‘hagenpreken’ zijn verhaal vertellen.
De biogeograaf, verbonden aan de Universiteit van Amsterdam, onderzoekt hoe landschappen de natuur beïnvloeden. Maandag verscheen zijn boek ‘Heg, een behaaglijk landschap voor mens en natuur’, waarin hij alle tot nu toe bekende „heilzame functies” van de heg uitwerkt.
Hoe is het in Nederland met de heg gesteld?
„Slecht. Door oude kaarten weten we dat er in de afgelopen eeuw ongeveer een kwart miljoen strekkende kilometer aan heg is verdwenen, zo’n 60 procent van het totaal. Dat komt ten eerste door de bevolkingsgroei en de daarmee samenhangende uitbreiding van dorpen en steden. Maar ook schaalvergroting en ruilverkaveling speelden een cruciale rol. Daardoor ontstonden steeds grotere lappen weiland en akker, zonder natuurlijke afbakeningen.”
Hoe ernstig is dat?
„Door het ontbreken van heggen vermindert de biodiversiteit. Uiteindelijk is dat niet alleen slecht voor landschap en dieren, maar ook voor de mens.”
Hoe werkt dat?
„Een heg heeft een heleboel functies. Je kunt hem vergelijken met een rivier, omdat ze allebei werken als een verbinding. Stel dat je een klein bosje hebt, en verderop weer een stuk natuurgebied. Een heg tussen die twee zorgt dat dieren zich van de ene naar de andere plek kunnen verplaatsen. Zo voorkomt een heg inteelt.”
Welke dieren hebben profijt van een heg?
„Dat begint al in de bodem onder de heg, waar allerlei goedaardige insecten, zoals mijten en aaltjes, leven. Doordat de grond onder de heg niet omgeploegd wordt, de grond luchtig is en er geen pesticiden op gespoten worden, vind je deze diertjes daar. Ze zijn natuurlijke bestrijders van kwaadaardige aaltjes en schimmels, en helpen dus gewassen gezond te houden.
Als je iets hoger kijkt, zie je in heggen allerlei vogels, die er rusten en er voedsel uithalen. In een leeg landschap kan een roofvogel minder makkelijk bij een akker komen om een muis te verschalken.
Maar ook zijn heggen heel belangrijk voor bestuivers, zoals wilde bijen. Zij worden aangetrokken door zogenaamde waardplanten, waar ze hun nectar vandaan halen.”
Wat merken we van het gebrek aan heggen?
„Neem de overstromingen in Limburg. Het heuvellandschap daar stond vanouds vol met graften, een soort heggen. In de jaren 80 waren de landschapsbeheerders de functie van deze structuren vergeten. Ze haalden ze weg. Maar door de graften nam zowel de stroomsnelheid als de hoeveelheid water af tijdens hevige buien. Ze voorkwamen kolkende stromen zoals we die afgelopen zomer zagen. Daarmee wil ik niet zeggen dat er met heggen geen overstromingen zijn, maar ze dragen wel bij aan een vermindering van de negatieve effecten.”
U wilt de heg terugkrijgen in het landschap. Hoe?
„Ik denk dat dat relatief makkelijk is. Er ligt al deltaplan voor biodiversiteitsherstel bij de regering. Veel van het land waar we het over hebben is van agrariërs. Ik sprak pas een bevriende boer. Hij had al uitgerekend dat als hij één koe minder in de wei heeft lopen, hij een kilometer heg kan aanplanten. Wat mij betreft verhogen supermarkten de prijs van de melk een paar cent, en gaat dat geld naar de boeren om heggen te planten.
Op sommige plaatsen zie je al dat het aanplanten van heggen werkt. Zo bloeit in de Ooijpolder bij Nijmegen het toerisme. De authenticiteit is er terug. De hagen maken het landschap lieflijk.”
