Politiek is de winst van Sinn Fein bij de stembusstrijd van vorige week donderdag met recht een aardverschuiving te noemen. Sinds de vorming van de Noord-Ierse Assemblee in 1998 was de Democratic Unionist Party (DUP) bij verkiezingen altijd de grootste. De belangrijkste rivaal bleef nu echter steken op 25 zetels, terwijl Sinn Fein er 27 in de wacht sleepte.

Symbolisch is de overwinning ook. Want het katholieke en nationalistische Sinn Fein, dat is ontstaan uit het Ierse Republikeinse Leger (IRA), eist sinds jaar en dag aansluiting bij de republiek Ierland. De DUP is niet alleen protestant, maar ook unionistisch. Dat wil zeggen dat de partij bij het Verenigd Koninkrijk wil blijven horen, waar Noord-Ierland samen met Engeland, Schotland en Wales deel van uitmaakt.

Toch is aansluiting van Noord-Ierland bij Ierland met de huidige verkiezingsuitslag nog niet per se dichterbij gekomen. De bevolking moet zich in een referendum daarvoor uitspreken. En het organiseren van zo’n volksraadpleging is een zaak van de regering in Londen. Die zit –zeker na het vertrek uit de Europese Unie– niet bepaald te wachten op nieuwe interne politieke verwikkelingen.

Realistisch

Sinn Fein heeft steeds beloofd dat het binnen vijf tot tien jaar een referendum over onafhankelijkheid van Noord-Ierland zal organiseren. De partij is echter realistisch genoeg om te beseffen dat het op dit moment niet haalbaar is om die wens door te drukken.

Bovendien is het nog maar de vraag of de winst van Sinn Fein ook illustratief is voor de wens van de meerderheid van de bevolking om zich van het VK af te scheiden. Volgens peilingen zou maar een op de drie Noord-Ieren voor aansluiting bij Ierland voelen.

Niet voor niets boekte de Alliance-partij donderdag een forse zetelwinst: van acht naar zeventien zetels. Alliance spreekt zich niet voor of tegen hereniging met Ierland uit, maar zoekt juist de verbinding tussen beide opponenten.

Om die reden maakte Sinn Fein van de hereniging met Ierland tijdens deze verkiezingen geen groot punt. De partij zette in de campagne veel meer in op sociaal-economische thema’s als armoedebestrijding, gezondheidszorg en werkgelegenheid. Daarmee speelde katholieke politici handig in op een recente peiling van de Universiteit van Liverpool onder de Noord-Ierse bevolking. Die wees uit dat burgers vinden dat economisch herstel en verbetering van sociale voorzieningen op dit moment voorrang moeten hebben boven de discussie over de staatsrechtelijke toekomst van hun land.

Obstakels

Bovendien heeft Sinn Fein wel wat anders aan het hoofd dan de hereniging met de zuiderbuur. Om te beginnen moet er overeenstemming met de DUP worden bereikt over de deling van de macht in de top van de nieuwe regering.

In het Goede Vrijdagakkoord van 1998, waarmee een einde kwam aan decennia van bloedige conflicten tussen katholieken en protestanten, is bepaald dat unionisten en nationalisten samen een coalitie moeten vormen. De partij met de meeste zetels mag de minister-president leveren; de andere partij krijgt dan automatisch de post van vicepremier.

In dit geval ligt het voor de hand dat Sinn Fein-leider Michelle O’Neill de nieuwe Noord-Ierse premier wordt. Maar dan moet de DUP wel meewerken aan de vorming van een nieuwe regering.

En daar liggen nog wel wat obstakels. Vooral het zogenoemde Noord-Ierlandprotocol (NIP) kan voor de nodige moeilijkheden in de onderhandelingen zorgen. Dat protocol bepaalt dat de grens voor goederen tussen de Europese Unie en het VK na de brexit in de Ierse Zee ligt: tussen Noord-Ierland en de rest van het VK. Daardoor blijft Noord-Ierland deel van de interne Europese markt uitmaken, maar het bemoeilijkt wel weer het handelsverkeer tussen Noord-Ierland en de rest van het VK.

Sinn Fein en Alliance kunnen zich in die afspraken vinden, maar de DUP verzet zich er fel tegen. De unionisten hebben eerder bewezen dat ze bereid zijn van het NIP een breekpunt te maken: begin dit jaar viel de Noord-Ierse regering nog na geruzie over het protocol.