Harteloos
Ik stop even bij ”Jan Gat”, de bekende sculptuur van Ossip Zadkine. Hij staat bij de Rotterdamse Leuvenhaven. Een passant grapt: „Hij heb geen hart meer in z’n lijf.” Nadat de Duitsers op 14 mei 1940 een ton brisantbommen hadden afgeworpen, had de Maasstad ook geen hart meer. Slechts een rokende puinhoop resteerde.
Hoeveel steden verging het niet als Rotterdam? Heb je een hart in je lijf als je tot zulke vernietigingen besluit? En als je het hart hebt om zo’n bevel niet uit te voeren…?
Zondag herdacht Duitsland het ”Kriegsende”. Deze maandag viert Rusland de overwinning op nazi-Duitsland. Zal president Poetin ondanks het stokkend offensief toch de overwinning op ”nazi-Oekraïne” uitroepen? Het Russische zelfbeeld wankelt en moet gered worden. Poetin bedreigt landen die Oekraïne te hulp schieten met een meedogenloze vergeldingsactie. Op de Russische staatstelevisie klinkt ronkende oorlogsretoriek. „Vanuit Kaliningrad kunnen wij binnen drie minuten jullie landen volledig vernietigen.”
Deze dag is het ook Europadag. Op 9 mei 1950 werd het fundament gelegd voor wat uit zou groeien tot de EU. Wordt dit Poetins dag van wraak?
In Duitsland smeekten 28 spraakmakers in een open brief aan bondskanselier Olaf Scholz om terughoudendheid in de Oekraïense oorlog. De brief werd tientallen keren ondertekend. Een Derde Wereldoorlog ”mit katastrophalen Konsequenzen” is het schrikbeeld. In Der Spiegel reageerde een Oekraïense journalist furieus. „Beseffen jullie wat er gebeurt als wapensteun aan Oekraïne stopt?”
Churchill verweet Nederland begin 1940 telkens toe te geven aan Hitlers intimidaties. „Ieder land hoopt dat als hij de krokodil genoeg te eten geeft, die hem als laatste zal opeten.” De Russische schaker Karparov waarschuwde in 2015 krachtig voor Poetins hebzucht en expansiedrift. „Dictators moeten vrees inboezemen om te overleven.”
Is er nog een uitweg uit deze spiraal van demonische waanzin? Het laatste interview met de Duitse filosoof Martin Heidegger (1889-1976), omstreden vanwege zijn houding tegenover het naziregime, verscheen in Nederlandse vertaling onder de intrigerende titel ”Alleen een God kan ons nog redden”. Hij geeft een kritische analyse van de westerse samenleving, waarin ook de stem van de filosofen machteloos werd. „Nur noch ein Gott kann uns retten.” Een god… Maar welke dan?
Nog even terug naar ”Jan Gat”, geen hart, maar wel beide armen ten hemel heffend. Vanwaar zal onze hulp zijn? Alleen Gods interventie biedt nog hoop, maar wat als Europa Hem blijft voorbijlopen…?
