Tv-persoonlijkheid Johan Derksen deed vorige week een opvallende onthulling. In het verleden zou hij zich schuldig hebben gemaakt aan seksueel grensoverschrijdend gedrag. Ook in deze krant, die toch niet bekendstaat als dé showbizzkrant van Nederland, werd er uitvoerig aandacht aan besteed. Dat is een goede zaak, want deze kwestie maakt brede publieke discussie los.

Derksen zou zijn bekentenis een dag later nuanceren, maar bleef de kwestie nadrukkelijk afdoen als een „jeugdzonde” die zou passen binnen de tijdsgeest: „Ik ben opgegroeid in de jaren zestig en zeventig. Toen waren we met z’n allen ook veel ruimdenkender. Toen was er heel veel toegestaan. Als je aangifte deed, zou je worden uitgelachen. „Ga jij eens lekker buiten spelen”, werd dan gezegd op het politiebureau.”

Op deze uitspraak kreeg Derksen veel (terechte) kritiek. Ook in de jaren zestig en zeventig was het niet normaal om je te misdragen na een avondje uit. Wie beschikt over een moreel kompas en enige verantwoordelijkheidszin, wendt de tijdsgeest niet aan voor fouten uit het verleden. Als Derksen na vorige week publiekelijk door het stof was gegaan, had er mogelijk een zinvol debat kunnen plaatsvinden over de historische betekenis van de seksuele revolutie. Nu bleef de discussie hangen bij deze ene casus.

Toch plaatst de kwestie-Derksen de jaren zestig en zeventig in een ongemakkelijk perspectief. Waarden en normen die voor generaties van voor de oorlog als volstrekt vanzelfsprekend werden ervaren, kwamen in die tijd op de helling te staan. Ook in progressieve kringen heerst er ongemak over de zogenaamde seksuele ”bevrijding”, die lang niet voor iedereen gold. Juist onder vrouwen maakte de seksuele revolutie de nodige slachtoffers. Een ”gelijkwaardige seksuele cultuur” klinkt vooruitstrevend, maar bood in de praktijk een vrijbrief voor mannen om zich te misdragen.

De jaren zestig en zeventig waren een seksueel ‘Wilde Westen’, zeker in vergelijking met de periode ervoor. Taboes werden doorbroken, voorbehoedsmiddelen werden geïntroduceerd en peppillen vonden gretig aftrek. Waar voorheen een zekere mate van overeenstemming bestond over wat wel en niet kon, kwam geseculariseerd Nederland in een zeker vacuüm terecht.

Het dominante verhaal over de seksuele revolutie van de jaren zestig en zeventig is nog altijd dat deze periode het einde inluidde van het zogenoemde patriarchaat. In toenemende mate ontstond publieke overeenstemming over de gelijkheid van man en vrouw. Vanuit maatschappelijk, politiek en arbeidsrechtelijk perspectief zijn vrouwen inderdaad vrijer en gelijker geworden. De jaren zestig en zeventig zijn echter niet alleen een symbool voor de emancipatie van de vrouw. Deze tijd moet ook gezien worden als de tijd waarin veel mannen volledig ontspoorden.

Volgens Derksen was men in de jaren zestig en zeventig „ruimdenkender” (lees: minder preuts) dan nu. Daar moeten sociologen maar over oordelen. Wel is het zo dat de pendule van de zedelijke mores in één keer de andere kant op schoot. De wederopbouw en economische voorspoed hadden gezorgd voor een optimistisch en vooruitstrevend levensgevoel. Bij jong én oud. De maatschappelijke omwenteling van de jaren zestig en zeventig leidde tot een gevoel van
desoriëntatie. Historici spreken in dit verband van een ”dubbele generatiecrisis”: naast de animositeit tussen jong en oud raakten ook vooroorlogse generaties zélf in verwarring. Morele grenzen vervaagden en hele generaties raakten in onzekerheid over wat men voorheen beschouwde als geestelijke ankerpunten.

Het is tijd om de jaren zestig en zeventig door een kritischere bril te bezien. Het was toen en nu goed om de dominante cultuur te bevragen. Daarbij moet echter voorkomen worden dat het kind met het badwater wordt weggespoeld. Maar al te gemakkelijk wordt afgerekend met publieke waarden onder het mom van emancipatie. De seksuele revolutie laat zien dat het zelfbewustzijn van de één achteraf soms het trauma van de ander is.

De auteur is politicoloog.