Ga als raadsleden met elkaar, maar ook met inwoners het gesprek aan. En vooral: investeer in fractiekwaliteit en maak keuzes zodat de raadsfractie fit genoeg is voor de komende vier jaar.

Na de verkiezingsuitslag van 16 maart en de coalitievorming is er een concreet zicht op de politiek-bestuurlijke verhoudingen binnen de gemeenteraad. Duidelijk is met welke bestuurlijke ploeg de komende jaren gewerkt wordt. Uitgangspunt is dat er een goed werkende fractie moet staan die een kwalitatieve bijdrage in de raad levert. Maar hoe werk je aan een goede, kwalitatieve ploeg? In deze bijdrage een handreiking om het eigen functioneren eens tegen het licht te houden en waar mogelijk te verbeteren, zodat de fractie fit de eindstreep in 2026 haalt.

Aandachtspunt is de verhouding tussen het werken met de eigen speerpunten en het gewone raadswerk. Dat laatste is je kerntaak. Een fractieprogramma met eigen speerpunten geeft focus en richting. Ook is het de basis voor verantwoording richting burgers en kiezers, en mogelijk zelfs een bouwsteen om dat vertrouwen uit te breiden.

Speerpunten en strategie

De volgende acht punten kunnen helpen en richtinggevend zijn:

1. Bedenk wat je uitgangspunten en speerpunten zijn. Met welke uitgangspunten en speerpunten uit je verkiezingsprogramma ga je aan de slag?

2. Maak een omgevingsanalyse. Wat is kenmerkend voor mijn gemeente en welke ontwikkelingen doen zich voor? Wie wonen er in mijn gemeente? Zijn dat veelal jongere gezinnen of juist veel ouderen? Zijn er veel ondernemers en zo ja, uit welke branche? Op basis van deze analyse kun je vervolgens speerpunten opstellen.

3. Ken je strategie. Wat is de strategie van de fractie? Welke richting moet de fractie op en is de fractie daar nu op voorbereid?

4. Bedenk welke speerpunten de fractie aan de orde wil stellen. Fractieleden hebben doorgaans een gezin, een betaalde baan en vaak ook andere verplichtingen. Er moeten keuzes gemaakt worden. Een belangrijke keuze is de voorbereiding van de raadsagenda. Daarnaast kan de fractie en/of ieder fractielid één of enkele speerpunten kiezen. Hoe minder speerpunten, hoe beter de focus en daardoor uiteindelijk ook de herkenbaarheid.

Flexibele schil

5. Inventariseer wat de fractie nodig heeft. Hoe ziet de huidige fractie eruit? Welke kennis en vaardigheden bezitten de raadsleden? Welke kennis en vaardigheden ontbreken? Richt een flexibele schil (als steunfractie of kennisnetwerk) in zodat de juiste kennis, ervaring en vaardigheden worden benut.

6. Maak een fractieprogramma. Een fractieprogramma is te vergelijken met een uitvoeringsprogramma waarin de beleidsdoelstellingen (”wat gaan we doen”) worden vertaald naar concrete interventies (”hoe gaan we dat doen?”).

7. Leg verantwoording af. Een jaarverslag bevat informatie en een overzicht wat er in het betreffende jaar is gebeurd. Een belangrijke functie van het jaarverslag is om na afloop van het jaar en/of de raadsperiode een document te hebben dat aan de kiezer laat zien wat de inbreng van de fractie is geweest in de gemeenteraad. Daarnaast biedt het informatie over welke thema’s nog opgepakt moeten worden. Kortom, je realiseert transparantie richting achterban en houdt focus op je eigen werk.

Eigen visie

8. Evalueer. Hoe functioneert de fractie eigenlijk? Besteden we genoeg tijd aan onze hoofdverantwoordelijkheden of komen we aan belangrijke taken niet toe omdat we druk zijn met vergaderen, stukken lezen en nog eens vergaderen? Komen we toe aan het ontwikkelen van een eigen visie? Met andere woorden: komt het functioneren van een gemeenteraadslid (individueel) en de gemeenteraadsfractie (collectief) tot zijn recht?

Mr. C. P. W. (Peter) van den Berg was gemeenteraadslid (2006-2018) en Statenlid (2019). G. (Trudy) Veninga is trainer politieke vaardigheden en was gemeenteraadslid (2002-2010) en wethouder (2010-20016).