In het plan van minister Verdonk (Vreemdelingenzaken en Integratie) valt iedereen tot 65 jaar die tijdens de leerplichtige leeftijd minder dan acht jaar in Nederland heeft gewoond en geen diploma’s heeft, onder de plicht.

CDA, PvdA, D66 en SGP vrezen dat dan ook Nederlanders die tijdens die levensfase in het buitenland hebben gewoond, inburgeringsexamen moeten doen, terwijl zij dat helemaal niet nodig hebben. Het geld dat daaraan opgaat, kan beter worden besteed aan inburgeraars die het echt nodig hebben, aldus CDA-kamerlid Sterk.

Minister Verdonk maakte tijdens het debat duidelijk dat niet bij alle inburgeringsplichtigen meteen wordt gecontroleerd of zij hun examen halen. Het gaat om ruim de helft van de 750.000 mensen die onder de inburgeringsplicht komen te vallen, met name oudkomers. Daar is geen geld en geen plaats voor. Zij mogen wel op eigen initiatief en op eigen kosten het examen gaan doen. Verdonk verwacht dat jaarlijks ruim 20.000 mensen dit zullen oppakken.

Eerst zijn de vier groepen die het volgens de bewindsvrouw het hardst nodig hebben aan de beurt: nieuwkomers, werklozen, vrouwen die geen werk of uitkering hebben en geestelijk bedienaren. Halen die het examen niet binnen een bepaalde tijd, dan kunnen ze een boete krijgen of geen verblijfstitel. Pas als deze zogeheten prioritaire groepen klaar zijn, begint volgens Verdonk ook bij de rest de controle van de inburgeringsplicht. Dat moeten gemeenten doen.

Verdonk is het niet met een groot deel van de Tweede Kamer eens dat overtredingen van de inburgeringsplicht voor de andere groepen dus voorlopig worden gedoogd. Liever zegt ze dat de handhaving in fases gebeurt.

Verder had de Kamer kritiek op het beperkte budget voor de integratie. GroenLinks wees erop dat dit het kabinet evenveel waard is als 5 kilometer snelweg door een weiland. Het kamerlid Azough verwees daarmee naar de A5 Westrandweg waarvoor ongeveer net zoveel is uitgetrokken als voor de integratie, namelijk 270 miljoen euro.

De minister zegde toe dat ze verschillende ideetjes uit de Tweede Kamer om de naturalisatie luister bij te zetten in een plan zal vervatten. Meerdere partijen zijn de afgelopen tijd met initiatieven gekomen op dit vlak, zoals een ceremonie waarbij het Wilhelmus wordt gespeeld, een certificaat of een speciale dag waarop alle nieuwe Nederlanders hun paspoort krijgen. „Het moet één groot feest worden, inburgering en naturalisatie", riep Verdonk enthousiast uit.