De vraag is echter of dit oude normaal wel ooit weer helemaal terugkomt. En ook, of zo’n terugkeer wel gewenst is. Wat heeft de coronacrisis nagelaten en welke lessen zijn eruit te trekken?

Voor politiek en bestuur speelt de kwestie of door de crisis niet een klimaat is ontstaan waarin de regering blijvend te veel speelruimte heeft gekregen. Er is begrip voor dat tijdens de crisis snel maatregelen moesten worden genomen en dat in die situatie de parlementaire controle niet altijd voldoende tot zijn recht kwam. Maar moet nu, na de crisis, die speelruimte niet weer worden ingeperkt?

Het gevaar bestaat dat de regering de ontstane speelruimte, wellicht onbedoeld of onbewust, ook in de toekomst gaat gebruiken bij andere gelegenheden. Van belang is dat een beter wettelijk kader wordt gecreëerd waarin heldere procedures zijn vastgelegd voor spoedeisende situaties. Dat dit tot nu toe niet is gebeurd, valt niet alleen de regering aan te rekenen, maar ook het parlement. Dat had zelf een dergelijke wet kunnen maken.

Maar er is meer, ook maatschappelijk. Zaken als werken op kantoor of bedrijf en handen schudden of knuffels geven als begroeting zijn minder vanzelfsprekend geworden. Het is maar de vraag of die gewoonten bij terugkeer naar het oude normaal ook weer (moeten) terugkomen.

Ook op kerkelijk terrein bestaat de kans dat het coronatijdperk sporen nalaat. In de achterliggende twee jaar was het thuis volgen van kerkdiensten veelal de normale kerkgang. Zal iedereen die dat voorheen gewend was de gewoonte weer oppakken om elke zondag naar de kerk te gaan? En nog een vraag: in hoeverre hebben de achterliggende twee jaar het kerkelijk shoppen gestimuleerd? Het was vaak maar slechts één muisklik om bij een predikant te komen die beter beviel.

De trouw aan de eigen kerkelijke gemeente zal de komende twee jaar extra aandacht behoeven om het latente loswekingsproces te keren. Dat moet niet alleen de zorg zijn van gemeenteleden, maar ook van kerkenraden. Activiteiten die het samen gemeente zijn versterken, verdienen veel aandacht.

Wat heeft de coronacrisis nagelaten? Dat is ook voor ieder persoonlijk een vraag. Als men nu opgelucht ademhaalt en de crisis ziet als een hinderlijke onderbreking van het genoeglijke leven, hebben de achterliggende jaren geen blijvende impact gehad. De Bijbel leert dat God ook spreekt door middel van rampen en ziekten. Corona was een roepstem met een duidelijke boodschap.