Net als bij de coronapandemie, worden kranten, nieuwsuitzendingen, praatprogramma’s maar ook kerkbodes en preken gevuld met een poging om een antwoord te vinden op het ”waarom” van deze oorlog. De een zoekt het in de politieke systemen van het vrije Westen en het dictatoriale Rusland terwijl de ander het antwoord weet te vinden in de persoon en het gedrag van Poetin. De mening van biologen wordt, in tegenstelling tot de discussies rond de coronapandemie, echter niet gevraagd. En dat verbaast mij toch een beetje. Want biologen, en dan met name evolutionaire biologen, zouden toch iets moeten zeggen over de oorlog in Oekraïne en oorlogen in het algemeen.

Het is alweer bijna 50 jaar geleden dat de beroemde Oekraïense bioloog Theodosius Dobzhansky een artikel schreef met de titel ”Niets in de biologie is logisch, behalve in het licht van de evolutie”. Volgens Dobzhanksy was de schepping geen daad van God die in zes dagen plaatsvond maar een proces van miljarden jaren waarbij God gebruikmaakte van evolutie. Biologie, dus ook het gedrag van mensen, is alleen te verklaren door de lens van de evolutietheorie. Het was Darwin zelf die in zijn boek ”The Descent of Man” (de afstamming van de mens) verklaarde dat oorlog voeren een rol speelt in de evolutie van de mens. „Het lijdt geen twijfel dat een stam met veel leden die in hoge mate de geest van vaderlandsliefde, trouw, gehoorzaamheid, moed en sympathie bezaten, altijd klaarstonden om elkaar te helpen en zichzelf op te offeren voor het algemeen welzijn, zou zegevieren over de meeste andere stammen; en dit zou natuurlijke selectie zijn.” Volgens Darwin zou de stam met de beste teammentaliteit, de slimste tactiek en de beste wapens uiteindelijk andere stammen overwinnen en hierdoor in menigte kunnen toenemen.

Een evolutiebioloog zou dus moeten erkennen dat oorlog voeren gunstig is voor de verdere evolutie van de mens. Oorlog voeren zit ingebakken in de biologie en daarom valt er ook niets kwaads of goeds van te zeggen. En dan zitten we denk ik direct bij het probleem waarom er geen biologen in praatprogramma’s zitten om dit ”logische” standpunt toe te lichten. Want hoe leg je uit dat deze oorlog moreel niet verwerpelijk is. Zonder moraal, zonder God Die ons in Zijn Woord zegt wat goed en kwaad is, mag alles. Dus ook een oorlog beginnen waarbij miljoenen mensen op de vlucht zijn, duizenden mensen op een verschrikkelijke manier omkomen, terwijl anderen onder erbarmelijke omstandigheden proberen te overleven. Terecht roept alles wat er in Oekraïne gebeurt om gerechtigheid. Maar velen beseffen niet dat hun roep om recht niet in overeenstemming is met de evolutietheorie die ze omarmen.

Terug naar het waarom van oorlogen. Ooit vroeg een jongen aan zijn vader: „Papa, hoe beginnen oorlogen?” „Nou”, antwoordde de vader, „de Eerste Wereldoorlog begon toen Duitsland België binnenviel.” De vader werd in de rede gevallen door zijn vrouw: „Je moet hem wel precies vertellen hoe het zit. Het is begonnen toen er iemand werd vermoord.” Boos keek de man zijn vrouw aan: „Beantwoordt jij zijn vraag of ik?” De moeder liep gefrustreerd de kamer uit terwijl de vader boos voor zich uit keek. De jongen onderbrak de stilte: „Papa, je hoeft me niet te vertellen hoe oorlogen beginnen. Ik denk dat ik het wel weet.”

De apostel Jakobus stelt de vraag ook: „Van waar komen krijgen en vechterijen onder u? Komen zij niet hiervan, namelijk uit uw wellusten, die in uw leden strijd voeren?” (Jak. 4:1). Oorlogen zijn den diepste het gevolg van een oorlog die in ons plaatsvindt. Een oorlog waarin onze ik-gerichtheid het moet winnen.

De beroemde Engelse schrijver en theoloog G. K. Chesteron verwoordde het kernachtig in een ingezonden brief aan een krant: „Het antwoord op de vraag ”Wat mankeert er (aan de wereld)” moet zijn ”Ik”. Zolang de mens dat antwoord niet geeft is al zijn idealisme (om de wereld te verbeteren) een hobby.”

De auteur is moleculair bioloog.