Volgens de Leegstandsmonitor van het CBS stonden er op 1 januari 2021 187.000 huizen leeg, bij elkaar 2,4 procent van de Nederlandse woningvoorraad. Het getal dat Ploumen noemde klopt dus, maar de suggestie dat er een enorm onbenut reservoir aan woonruimte voor vluchtelingen voorhanden is, is onjuist. Het CBS noteerde zelf al bij de presentatie van de cijfers dat het grootste deel van de leegstaande woningen op de peildatum niet langer dan een dag leegstond: „Het merendeel van de woningen was pas per 1 januari 2021 leegstaand. Dit zijn bijvoorbeeld nieuwbouwwoningen die recent zijn opgeleverd en op 1 januari nog niet bewoond waren.” Van de 187.000 stonden ruim 63.000 woningen langer dan een jaar leeg.

„Het is kletskoek dat er zoveel woningen leeg staan die je zomaar zou kunnen gebruiken voor vluchtelingen”, zegt hoogleraar Woningmarkt Peter Boelhouwer (TU Delft). Behalve de nieuwbouw waarvoor de kopers en huurders al staan te trappelen om er in te trekken, vallen ook de huizen af die tijdelijk onbewoond zijn omdat ze gerenoveerd worden en huizen die staan te wachten op de sloop. Boelhouwer ziet eerder kansen bij tweede huizen, recreatiewoningen, en leegstaande kantoren. Het potentieel aan langdurig leegstaande kantoren is groter. Recreatiewoningen - volgens Boelhouwer een stuk of 120.000 in Nederland - zijn niet opgenomen in de Leegstandsmonitor.

Tweede huizen wel, laat een persvoorlichter van het CBS weten: „We kunnen deze woningen deels herkennen aan hun energieverbruik. Op sommige adressen staat er bijvoorbeeld niemand geregistreerd, maar is er bijvoorbeeld wel sprake van een bepaald energieverbruik (boven een bepaalde drempelwaarde). Deze woningen staan vermoedelijk dus niet leeg. Dit kunnen tweede huizen zijn, maar bijvoorbeeld ook Airbnb’s of huizen van expats of diplomaten.” Van de 63.000 langdurig leegstaande woningen kwamen er 35.880 woningen boven de drempelwaarde van 20 procent. „Als we deze minderen op de 187.000 woningen komen we op 151.120 leegstaande woningen in Nederland”, aldus de woordvoerder.

De uitspraken van Lilianne Ploumen zijn misleidend: de leegstand van 187.000 woningen die het CBS vaststelde per 1 januari 2021 is niet zomaar te vertalen naar een groot opvangpotentieel voor vluchtelingen uit Oekraïne. Hoewel het getal afkomstig is van het CBS, liet Ploumen de nodige nuances weg. Gevraagd om commentaar houdt een woordvoerder van de PvdA vol dat Ploumens uitspraak feitelijk juist is: er staan volgens het CBS inderdaad 187.000 woningen leeg, en Ploumen heeft niet beweerd dat die allemaal gebruikt kunnen worden voor de opvang van vluchtelingen.

Dit is een factcheck in het kader van een samenwerkingsproject tussen ANP, Pointer en Nieuwscheckers.

Dit project heeft als doel om in aanloop van de gemeenteraadsverkiezingen uitspraken en beweringen te toetsen op feitelijke juistheid.