Op zo’n 1300 kilometer ten oosten van Moskou –ver weg van het wapengeweld in Oekraïne– zit tante Olga achter de tv. De staatszenders stellen haar gerust dat president Vladimir Poetin alles onder controle heeft en dat hem geen andere keus werd gegeven dan ingrijpen. „Een kwestie van leven en dood”, had de president gezegd. „We hebben vertrouwen in onze president”, zegt ze.

Ondertussen gaan duizenden jongeren –zij kijken niet naar de Kremlinbuis– de straat op in grote Russische steden als Moskou, Sint-Petersburg en Jekaterinburg. En ook op sociale media vinden de jeugdige critici elkaar. Hashtags als #ikschaamme en #schande klinken alom. Toch is het aantal demonstranten laag en zijn er maar weinigen die zich echt uitspreken in de Russische maatschappij. Waarom komen Russen niet massaal in opstand?

Het antwoord op die vraag ligt in de staatsmedia. Die hebben het pro-Kremlingeluid tot in alle lagen van de samenleving weten uit te stralen: een combinatie van waarheid en leugen. Hoewel het overgrote deel van de Russen dit scenario voor ondenkbaar hield, zijn de zielen al jaren klaargestoomd voor deze oorlog.

President Volodimir Zelenski kwam bijvoorbeeld vorig jaar in opspraak na het verschijnen van de Pandora Papers. Hij bleek grote sommen geld te bezitten in schimmige offshore adressen. Voor veel Russen reden om te geloven dat de president corrupt is, een pop van de Oekraïense oligarchie die nauwe banden hebben met het Westen. Zijn bekende gezicht als cabaretier in de showwereld kwam hen goed uit.

Ja, Oekraïne heeft het erg slecht. De worst in de winkel is er duur en de gasprijzen zijn voor huishoudens niet te betalen. Het gemiddelde loon in Rusland ligt tweeënhalf keer hoger dan in Oekraïne en 45 procent van de Oekraïeners leeft zelfs onder de armoedegrens (in Rusland 12 procent).

Burgerdoden

Opvallend is dat de Russische media nauwelijks berichten over de situatie rondom Kiev, waar de Russen vanuit Wit-Rusland Oekraïne binnentrokken en al aan de randen van de stad staan. Nee, het nieuws gaat vooral over ‘succesvolle’ operaties in de regio’s Donetsk en Loegansk: de grens moet verschuiven naar de officiële regionale grens die in de grondwetten staan van de afvallige regio’s.

Waar mensen in Rusland vooral bang voor zijn is een lange oorlog, dat Rusland in een traag en statisch conflict sleurt. Dus voor Poetin is het grootste doel: Kiev. Als hij de hoofdstad heeft kan hij met Oekraïne doen wat hij wil, zij het inlijven bij Rusland, een marionettenregering installeren of opdelen in verschillende stukken.

Op het moment dat Kiev in zal worden genomen, iets dat slechts een kwestie van tijd lijkt, zal dat naar verwachting breed worden uitgemeten in de Russische media. De nadruk zal liggen op de vreedzame handelswijze van de Russen en het geringe aantal doden: over vernietigd materieel, grote bombardementen en burgerdoden zal geen journalist een woord reppen.

De staatsmedia portretteert het Russische leger nu al voornamelijk als de ‘bevrijders’. De immer populaire minister van Defensie, Sergej Sjoigoe, riep alle Russische commandanten op om Oekraïense soldaten en officieren met respect te behandelen. Er zijn volgens de Russische media speciale ‘corridors’, waar Oekraïense soldaten zich vrijwillig over kunnen geven.

Broekriem

De vraag is of het Russische volk wat gaat morren als de sancties pijn gaan doen. Maar als men vervolgens op vakantie kan naar het nostalgische Odessa aan de Zwarte Zee in hun eigen land, is men al gauw bereid de broekriem strakker aan te trekken. Bovendien weet Poetin ook dat het Westen geen echte vuist zal maken tegen Rusland. Hij rook al bloed toen president Joe Biden halsoverkop het Amerikaanse leger uit Kabul terugtrok en miljarden aan materieel liet staan.

Ook Poetin zelf is niet uit het veld geslagen door de aangekondigde sancties. Hijzelf is geen onderwerp geworden van strafmaatregelen. Ook de olie- en gassector draaien nog steeds. En het is nu al niet waarschijnlijk dat de VS en de EU Rusland verbannen van het Swift-systeem, zei Biden. Na die opluchting veerde de Russische roebel terug: de munt verloor slechts 12 procent gisteren, minder dan de 20 procentpunten die de roebel verloor na de coronacrisis in 2020.