Aan het einde van het artikel valt te lezen dat de roep om meer aanbidding voor vragen stelt. Er worden enkele wezenlijke vragen benoemd, zoals: „Wat verandert er allemaal aan godsbeelden en geloofsvoorstellingen als een kerk of gemeente werk maakt van ‘meer aanbidding’? En past dat zomaar bij de leer en de sfeer van een gereformeerde liturgie?” Het bleef na het stellen van deze vragen echter stil. Om die reden wil ik enkele gedachten verwoorden.

Het gaat hard

De roep in reformatorische kerken om meer aanbiddingsmuziek (of breder genomen: opwekkingsmuziek) is onmiskenbaar. En het gaat hard.

Een onderzoekje naar liturgieën die kerkelijke gemeenten op internet publiceren, laat dat zien. Het gebeurt gewoon. Synodes van de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt en de Christelijke Gereformeerde Kerken constateerden dat plaatselijke gemeenten verdergingen dan het kerkverband wenselijk achtte. Via de liedbundel Weerklank, ontstaan binnen hervormd-gereformeerde kring, krijgen ook opwekkingsliederen een plaats in de liturgie. Bijna de helft van de gemeenten die zich rekenen tot de Gereformeerde Bond en een derde van de Christelijke Gereformeerde Kerken gebruikt de bundel, zo bleek bijna twee jaar geleden. Wat zijn nu de getallen?

Waarom gaat het zo hard? Volgens de hymnoloog J. Smelik, die in het artikel over aanbiddingsmuziek aan het woord gelaten wordt, maakt de liedcultuur deel uit van de „goede seismografen die veranderingen in theologie en spiritualiteit feilloos signaleren.”

De vraag naar het evangelische lied is hoogstwaarschijnlijk een signaal van een bepaalde geloofsbeleving. Waar komt deze geloofsbeleving vandaan? Uit het evangelische lied? Of roept de prediking zo’n geloofsbeleving op, waardoor het logisch is dat gemeenteleden overeenkomstige liederen willen zingen? Een prediking waarin het geestelijk leven van de psalmen op de achtergrond raakt, baant de weg voor opwekkingsmuziek. Daardoor raakt de beleving van schuld, gemis en aanvechting, zoals verwoord in de psalmen, op de achtergrond. Volgens de baptistenpredikant T. van der Leer heeft iemand die alleen opwekkingsliederen zingt een „ander geloofsleven dan wie heel zijn leven psalmen zingt.”

Lees ook

De roep om meer aanbidding(smuziek) in de kerk is onmiskenbaar

Godsbeeld

Welke geloofsbeleving wordt vertolkt in doorsnee aanbiddingsmuziek? Terecht stelt de auteur deze vraag. Mijn eigen onderzoek naar deze muziek (breder onderzoek is nodig) bracht me tot de conclusie dat het vaak gaat over een God Die er is en voor je klaarstaat, Die al je zonden vergeven heeft, je steunt en aanvaardt. Ontdekking aan de zonde door Gods heiligheid komt zelden voor. Over Gods gerechtigheid, waardoor God de zonde haat en straft, horen we niet of nauwelijks. Gods toorn en oordeel over de zonde komen eveneens zelden voor.

We horen ook weinig over de mens (ik!) die door de zonde God onteert, vijandig is, de wereld zoekt en verloren ligt. De zondeval en de gevolgen daarvan krijgen nauwelijks een plaats. Genesis 3 wordt overgeslagen (ook meer en meer in de prediking?).

Mensbeeld

Over het algemeen komt in het evangelische lied een beeld naar voren van de mens die het moeilijk heeft en troost zoekt in verdriet, pijn en moeite. Maar hij is tegelijkertijd een mens die door God onvoorwaardelijk wordt bemind, wiens zonden zijn vergeven, omdat Jezus alle zonden droeg. Daarom hoeft hij zich uiteindelijk geen zorgen te maken, want het komt goed. Hij is op reis naar de heerlijkheid. Het lied ”Een toekomst vol van hoop”, waar de auteur op wijst, is hier een sprekend voorbeeld van. „U heeft ons geluk voor ogen, Jezus heeft het ons gebracht.”

Kortom, het beeld van Wie God is, wie ik ben en Wie Christus is, verschuift mee met de acceptatie van het evangelische lied en het verdringen daardoor van de psalmen. Wie zijn geestelijk leven door dit type lied laat stempelen, komt niet bij Luthers vraag „Hoe krijg ik een genadig God?” En wie zichzelf leert kennen als een verloren zondaar voor God, die worstelt om genade die hij niet kan pakken, vindt in eigentijdse opwekkingsmuziek weinig of geen herkenning.

Gevolgen

De gevolgen zijn niet helemaal te overzien, maar te vrezen is dat de geestelijke inhoud van de psalmen steeds minder wordt beleefd naarmate hedendaagse aanbiddingsmuziek meer ingang vindt. Dat is een ingrijpende constatering. Het gaat immers niet om het inruilen van het ene goede voor het andere goede. De psalmen zijn, met andere liederen uit de Bijbel, de enige liederen in de wereldgeschiedenis die zijn geïnspireerd door de Heilige Geest.

In 1966 verscheen een brochure over de psalmen met de mooie titel ”Gods eigen liederen”. Hedendaagse evangelische liederen zijn dat sowieso niet. En, de inhoud ervan is vaak eenzijdig. Er gebeurt daarom iets wezenlijks in de kerken, of er is al iets wezenlijks gebeurd in bijvoorbeeld de prediking, als het evangelische lied een geaccepteerde plaats heeft gekregen. Het is een signaal dat een gemeente evangelicaliseert, waarschijnlijk op allerlei fronten.

Uitstraling

We laten het onderwerp ”uitstraling” nu grotendeels rusten. De grote hoofdfoto bij het artikel zegt genoeg. Je ziet dit ook bij de populaire Kees Kraayenoord van Mozaïek0318. Als hij in het lied ”Feest van genade” zingt: „Alzo lief had God de wereld, dat Hij Zijn Zoon gaf”, zijn er lichteffecten die in een discotheek niet misstaan. Kees en zijn team staan te springen en te klappen op het podium, terwijl de muziek aanzwelt. De zaal wordt enthousiaster, mensen springen, juichen en klappen. Het klinkt hard, maar zo wordt het Evangelie in een sfeer van amusement en entertainment gebracht. Zulke liederen wekken het idee op dat mensen, terwijl ze God dienen, van het leven een feest kunt maken. Daar zeggen we overtuigd ”nee” tegen.

Psalmen

Ten slotte, de scheidslijn tussen de psalmen en evangelische aanbiddingsmuziek moet ons niet op het verkeerde been zetten. Voor lofprijzing (praise) en aanbidding (worship) hoef je niet naar evangelische liederen te gaan. De geïnspireerde psalmen bieden veel lofprijzing (34:2; 65:2; 66:2; 71:6; 100:4; 106:47; 149:1 enzovoort) en de rijkste aanbidding (Psalm 29:2; 66:4; 96:6; 95:6). Ook klinkt vaak de oproep om de Heere te loven (33:2; 103:1; 104:1, 35; 117:1; 135:3). Dat is te begrijpen, want in de eeuwige heerlijkheid zal God worden aangebeden en zal Hem alle lof worden toegebracht. Daar bereidt de Heere Zijn kinderen hier op aarde op voor.

De auteur is predikant van de gereformeerde gemeente te Middelburg-Centrum.