”De macht van het water. Leven met water tussen Maas en Merwede” door dr. Cees de Gast
Uitgeverij: Vèrse Hoeven, Raamsdonksveer, 2004
ISBN 90 75 703 08
Pagina’s: 317
Prijs: € 24,95. Verkrijgbaar bij de regionale boekhandels of bij de uitgever, 0162-514357. Met ingang van 1 januari gaat het hoogheemraadschap Alm en Biesbosch op in het grote waterschap Rivierenland. Daarmee komt een eind aan ruim 800 jaar zelfstandige waterschappen in het Land van Heusden en Altena en de Biesbosch. Ter gelegenheid van dit feit schreef streekhistoricus dr. C. de Gast uit Meeuwen, in opdracht, een uniek standaardwerk met als titel: ”De macht van het water. Leven met water tussen Maas en Merwede.”

Het boek behelst de geschiedenis van polders en dijken van de Middeleeuwen tot heden, de tradities van oude waterschappen en zowel successen als mislukkingen van waterschapsbestuurders. Ook de technologische ontwikkelingen komen aan bod, van de watermolen tot en met het elektrisch gemaal. Verder is er aandacht voor de vele infrastructurele maatregelen, zoals de ruilverkaveling in de jaren ’60 van de vorige eeuw, en voor de diverse ontsluitingen van het gebied.

De meeste aandacht krijgt echter de reeks overstromingen en rampen die het gebied teisterde, te beginnen bij de Sint-Elizabethsvloed (1421) in het hoofdstuk ”De Grote Waard verdronk”. Verder onder meer de overstromingen van 1610, 1740, 1775, 1809, 1880, 1920, 1953 en de dreigende ramp van 1995.

In verband met de ramp van 1740 hield de Wijkse predikant Antonius van Hardeveld op 15 januari 1740 een preek naar aanleiding van Matthéüs 24:20: „Doch bidt dat uwe vlucht niet geschiede des winters, noch op de sabbath.” De ramp gebeurde ook in de wintertijd en op zondag. Volgens de vaste overtuiging van de Wijkse voorganger had God deze vloed gezonden als een oordeel. Hij noemde de zondaars bij naam: onderdrukkers van de armen, vloekers, lasteraars, meinedigen, schenders van de zondag, zij die niet ter kerke gaan en op zondag de meeste zonden bedrijven. In de later uitgegeven predikatie riep hij op tot een „ongeveinsde, onberouwelijke en algemene bekering van zonden.”

Dr. De Gast, die verschillende boeken over godsdienst en samenleving in het Land van Heusden en Altena op zijn naam heeft staan, wijdt ook een hoofdstuk aan Hubertus Schreuders, dijkgraaf van het waterschap De Hoge Maasdijk van het benedenland van Heusden. Deze Veense landbouwer was ook op politiek en kerkelijk gebied een invloedrijke figuur. Op 5 mei 1921 ging hij in Veen met de gehele gereformeerde kerk over naar de Gereformeerde Gemeenten.

Overigens valt op dat veel herenboeren, zoals de Branderhorsten in Genderen, bij de waterschappen aan de touwtjes trokken. Na de Afscheiding (1834) verloor een watermolenaar met een groot gezin bij Almkerk zijn baan en zijn ambtswoning. Terwijl zijn vrouw naar de christelijke afgescheiden kerkdienst was, een uur lopen, moest hij op de kinderen passen en kon zodoende een groot deel van de zondag niet malen.

Het hele boek door weet dr. De Gast te boeien met menselijke verhalen. De honderden geschiedkundige kaarten, foto’s en cursiefjes completeren het beeld van de manier waarop de mensen tussen Maas en Merwede met het dreigende water omgingen.