Na twee jaar ervaring met het corona­virus kunnen wij wel zeggen dat de overheid een zwalkend beleid heeft gevoerd. Dat is geen verwijt; er was immers veel onbekend. Het moeilijke is echter dat de kerk in dit zwalkende beleid de overheid is gevolgd. Wij hebben keurig netjes de persconferenties afgewacht en de genomen maat­regelen vertaald naar de kerk. Binnen veel kerken was het advies van de synode min of meer bindend, terwijl er ook kerken waren die de verantwoordelijkheid bij de plaatselijke kerkenraad legden.

Hierop werd in gemeenten verschillend gereageerd. De ene gemeente vond dat het advies van de landelijke kerk onvoorwaardelijk moest worden opgevolgd, terwijl een andere mogelijkheden zag om daarvan af te wijken. Voor gemeenteléden was dit weer moeilijk te volgen. Voor sommigen ging de kerkenraad te ver in zijn maatregelen, voor anderen ging de kerkenraad niet ver genoeg. Inmiddels zorgt dat op het grondvlak van de kerk voor verwarring en polarisatie. Als wij op de ingeslagen weg doorgaan, zal dit er niet beter op worden.

Geen theocratie

Op verschillende plaatsen in het Oude Testament kunnen wij lezen dat de koning de profeet om raad vroeg. Als hij maatregelen moest nemen, vroeg hij eerst de profeet om zijn mening. Daar kun je onder de huidige omstandigheden met jaloersheid naar kijken. De minister-president die, voordat hij de Kamer informeert, eerst de kerken samenroept om advies in te winnen. Hier ligt de eerste pijn! De kerk is verscheurd en verdeeld en daarom is het moeilijk voor de kerk om met één mond te spreken.

Daarnaast wordt de regering door angst en paniek gedreven. Zij laat zich leiden door wetenschappelijke modellen, die keer op keer laten zien dat ze op verkeerde uitgangspunten zijn gebaseerd. Er wordt namelijk geen rekening mee gehouden dat wij afhankelijke mensen zijn en dat de Heere regeert. Hij lacht vanuit de hemel om deze dwaasheid (Psalm 2:4). Maar helaas lopen wij als kerken hierin mee. Als er iets is wat niet bij de kerk hoort, dan is het wel angst of paniek. Wij mogen weten dat alles in Gods hand ligt en dat Hij alle dingen werkt naar de raad van Zijn wil (Efeze 1:11). Dat geeft rust en lijdzaamheid en leert ons te berusten in Zijn wil. Wij weten dat Hij het goede met ons voorheeft en het behoud van zondaren zoekt.

Gods dienares

Vaak wordt de vraag gesteld wat de verhouding tussen kerk en overheid is. In ons land is er godsdienstvrijheid en heeft de overheid geen zeggenschap over de kerk. Wij moeten ons echter houden aan de geboden die de regering ons oplegt. De overheid is Gods dienares en het behaagt Hem ons door haar te regeren (Nederlandse Geloofsbelijdenis (NGB) art. 36). Ook Paulus leert de gemeenten hoe zij moeten staan ten opzichte van de overheid en dat wij aan haar onderworpen zijn (Romeinen 13:1-7). En de overheid in die tijd was niet bepaald christelijk.

Wij moeten echter onderscheid maken tussen geboden en adviezen. Geboden moeten we opvolgen, want God heeft de overheid over ons gesteld. Als het concreet gaat om de 1,5 meter afstand is dat een gebod, dat dus ook voor de kerk geldt. Als de overheid adviseert om onlinediensten te houden, of met maximaal dertig of vijftig mensen, is dat een (welgemeend) advies. Het is goed om als kerkenraad of kerkvoogdij te kijken of het zinvol is om zo’n advies over te nemen.

De vraag die dan naar voren komt, is of wij Gode niet meer gehoorzaam moeten zijn dan mensen (Handelingen 5:29). Hij zegt immers dat wij de onderlinge bijeenkomsten niet moeten nalaten (Hebreeën 10:25). Kan het ook een oordeel zijn dat wij niet kunnen of mogen opgaan? Hoe was het ten tijde van de ballingschap in Babel? Het volk was verstoten van het opgaan naar Gods huis. Zelfs de dagelijkse offers en gebeden konden niet plaatsvinden. Een oordeel dat het volk trof. En het was verdiend. Dat moet ons doen buigen onder de huidige maatregelen. Wat vonden wij het allemaal gewoon dat we in alle vrijheid naar Gods huis konden gaan. Maar hebben al deze voorrechten ons gebracht tot bekering en tot kennis van de gekruisigde Christus? Als wij onder de oordelen leren buigen en onder de nood en schuld leren zuchten, komen we op de juiste plaats. Dan komen we bij Gods genadetroon. En dat geeft rust!

Angstscenario’s

Inmiddels is met enige zekerheid te zeggen dat het coronavirus niet meer weggaat, maar soms weer de kop zal opsteken, met de bekende angst en paniek tot gevolg. Tevens is er nog wel een aantal scenario’s te noemen waarin de angst kan toeslaan. Wat denkt u van de stikstofreductie, de klimaatproblematiek, de genderdiscussie, een dreigende energiecrisis, het financiële systeem en allerlei technologische ontwikkelingen? Voldoende thema’s om angst in te boezemen en in paniek te doen raken.

Koers bepalen

Maar toch niet voor de kerk? Wij mogen toch weten dat het alles in Gods hand ligt en dat Hij regeert? Dan is het wel nodig om als kerk onze koers te bepalen. Niet wachtend op de adviezen van de overheid en daarin onze weg zoeken, maar de overheid onze koers laten zien. Dat hier rust en zekerheid van uitgaan. En vreugde en blijdschap, omdat we mogen weten dat ons leven wordt geleid door de grote Stuurman. Dan mogen we de overheid laten delen in hoe goed het is om in afhankelijkheid van de levende God onze weg te gaan.

Waar moeten we over nadenken als wij onze koers bepalen? Het is slechts een aanzet. Laten we beginnen met een verdere doordenking van de relatie tussen kerk en overheid. Tevens moeten we bepalen wat onze grondrechten inhouden, omdat wij bang lijken te zijn om gebruik te maken van onze grondrechten, omdat we denken dat we ze dan verliezen.

Vaste gang

Recent onderzoek heeft aangetoond dat ook predikanten lijden onder de huidige crisis. Het zou goed zijn als de kerk erover nadenkt hoe hierin kan worden voorzien, want onze officieren zijn hard nodig in deze geestelijke strijd. Wij komen heel geleidelijk in een digitale wereld terecht. Dit heeft verregaande consequenties voor het kerk-zijn. Ook hierover moet nu reeds worden nagedacht, zodat wij niet voor de zoveelste keer worden overvallen. Als de koers is bepaald, kunnen we een vaste gang maken. En dat maakt indruk en wekt jaloersheid. „Laat vrij het schuimend zeenat bruisen, d’ ontroerde waat’ren hevig ruisen” (Psalm 46:2 berijmd).

De auteur is hersteld hervormd 
predikant in Opheusden.