Twitter. Nog steeds een belangrijke en populaire sociaalnetwerksite. In totaal zouden er 1,3 miljard Twitteraccounts zijn. Twitter wil dat deze op een goede manier gebruikt worden. Gebeurt dat niet, dan kan het platform ingrijpen. Dat kan via een waarschuwing, maar een account kan ook geschorst worden. Iemand die daar al de nodige ervaring mee heeft is Willem Engel, de oprichter van actiegroep Viruswaarheid.

Onlangs kreeg Engel in het weekend een waarschuwing van Twitter. Hij had het adres gepubliceerd van Sigrid Kaag. Dinsdag 11 januari zijn de twee accounts van Engel geschorst. Direct doemden er allerlei vragen op. Op grond waarvan kan Twitter optreden tegen Engel? Hebben we nog zoiets als de vrijheid van meningsuiting of is dit een nieuwe vorm van censuur Mag je dan niets meer zeggen? Of juist: had Twitter Engel niet al veel eerder volledig van het platform moeten bannen? Hoe ver reikt de macht van techreuzen als Twitter en Facebook? In deze bijdrage een aantal gezichtspunten hierover.

Niet vrijblijvend

We beginnen bij het begin. Iemand meldt zich aan bij Twitter om een account te maken. Dat is een simpele stap. Iedereen kan in feite een account aanmaken. De aanmelding en het gebruik van Twitter zijn echter niet vrijblijvend. Al direct bij het aanmeldingsscherm lees je: „Door je te registreren, ga je akkoord met de Algemene voorwaarden (…).” Als gebruiker van Twitter sluit je een overeenkomst met het platform. Je mag (gratis) van zijn diensten gebruikmaken, maar wel met inachtneming van zijn spelregels. Dat is een contractuele afspraak.

Twitter kent regels rondom handhaving. Zo zal het bedrijf iemand eerst op de hoogte brengen van een overtreding en de kans geven om het gedrag te verbeteren. Als dat niet helpt, worden de maatregelen strenger. Zo kan het platform een gebruiker verplichten om tweets te verwijderen of kan een account permanent worden opgeschort. Twitter schrijft zelf dat de context van een tweet belangrijk is. Om te kijken welke maatregelen Twitter moet nemen, wordt er onder andere gekeken naar de ernst van de schending en of de gebruiker al eerder de regels overtrad. Een ander element dat meeweegt is of de tweet is gericht op een persoon.

Als je deze punten naast het bericht van Engel legt (met het adres van Kaag), is de waarschuwing vanuit Twitter begrijpelijk. Engel is een gebruiker van Twitter en hij moet zich dus aan de regels van het platform houden. Engel gaf gehoor aan de waarschuwing en verwijderde zijn tweet. Je kunt je daarom afvragen waarom Twitter een paar dagen later alsnog tot schorsing van het account van Engel overging.

Veelkleurigheid

Het verspreiden van je mening is heel simpel via sociale media. Bedrijven als Twitter zijn mede groot geworden vanwege het grote bereik van het platform en de veelkleurigheid aan meningen, ideeën en standpunten die de wereld in geslingerd werden. Er was heel veel ruimte en het ingrijpen van de platforms was een uitzondering. Tegenwoordig kan soms de indruk ontstaan alsof bepaalde geluiden niet meer gehoord mogen worden. De coronasituatie maakte dit duidelijk. Regelmatig werden coronakritische bijdragen van een platform als Twitter of LinkedIn verwijderd. De kritiek op Twitter kan zijn dat er een vorm van ongelijke behandeling ontstaat. Mensen met mening A kunnen alles ventileren op het platform, maar mensen die berichtjes delen over mening B worden kritischer bekeken.

De Amerikaanse journalist H. L. Mencken zei ooit: „Freedom of the press belongs to those who own one.” Je kunt zeggen, schrijven en tweeten wat je wilt, maar anderen zijn niet verplicht om jouw standpunt de wereld over te helpen.

Eigen baas

Uit de rechtspraak blijkt dat grondrechten (zoals vrijheid van meningsuiting) niet alleen verticaal (tussen burger en overheid) werken, maar ook horizontaal. Dus bijvoorbeeld tussen Twitter en Engel. De (gebruiks)overeenkomst met Twitter is niet alleen een contractuele afspraak, maar wordt ook beïnvloed door grondrechten. Dat gaat echter niet zo ver dat Twitter niet meer zelf mag bepalen wat er op zijn platform gebeurt.

Twitter is eigen baas over het platform waarop wereldwijd berichten worden gezet. Als je eigen baas bent, mag je zelf de regels bepalen. En dat is niet nieuw, ook niet als het om platforms gaat. In 2020 bijvoorbeeld oordeelde de rechtbank Amsterdam dat Facebook pagina’s offline mag halen die strijdig zijn met zijn eigen beleid. De rechtbank oordeelde dat de vrijheid van meningsuiting niet zo ver kan gaan dat Facebook kan worden verplicht om aan Jan en alleman toe te staan zijn mening te ventileren via Facebook. Anders gezegd: Facebook is eigen baas over het platform Facebook.

Afwijkende mening

De vrijheid van meningsuiting is geen rechtvaardiging om op een platform adressen van mensen te delen. Moet je dan als minderheid of als afwijkende mening maar een eigen platform oprichten? Dat mag altijd. Maar zo’n platform zal nog steeds geen ruimte bieden om echt onrechtmatige of strafbare berichten straffeloos te plaatsen.

De huidige tijd vraagt meer transparantie van Twitter. Maak de kaders en regels rondom het ingrijpen op accounts en berichten daarom duidelijker. Motiveer een beslissing tot schorsing van een account beter. Dan weet een gebruiker hoever hij kan gaan, en voorkom je een gevoel van willekeur of censuur.

De auteur is als advocaat werkzaam bij Post & Bouter Advocaten in Barneveld.