De derogatie is een uitzondering op Europese regels, die Nederlandse boeren toestaat om extra mest op hun land uit te rijden. Die mest is nodig om de bodem vruchtbaar te houden en planten te voeden. Gewassen leveren in Nederland namelijk vaak grotere oogsten op dan in andere landen.

De Europese Commissie heeft de procedure om de derogatie te verlenen voorlopig stopgezet, schreef landbouwminister Henk Staghouwer donderdag aan de Tweede Kamer. Terwijl zijn voorganger Carola Schouten nog op enige soepelheid van Brussel hoopte, is nu duidelijk dat Brussel wacht op „aanvullende maatregelen” van het nieuwe kabinet.

Het zit hem vooral vast op het weglekken van stikstof en fosfor uit de landbouw naar oppervlaktewater, blijkt uit Staghouwers brief. Op dit punt lukt het Nederland nog niet om te voldoen aan de doelen van Europees beleid, die zijn vastgelegd in de zogeheten Kaderrichtlijn Water. Bovenop het zogeheten zevende actieprogramma Nitraatrichtlijn, dat het vorige kabinet in november presenteerde, zijn daarom extra maatregelen nodig. Hoe die precies uitpakken, is nog niet duidelijk. Het kabinet werkt aan voorstellen die het half februari aan de Europese Commissie wil presenteren.

In zijn Kamerbrief verwijst minister Staghouwer naar het coalitieakkoord, waarin is afgesproken dat er een „gebiedsgerichte integrale aanpak” komt om de landbouw duurzamer te maken en de natuur te versterken. De maatregelen waar boeren mee te maken krijgen, richten zich niet alleen op waterkwaliteit, maar ook op stikstof, bodem, klimaat en biodiversiteit.

Uit de brief wordt duidelijk dat het kabinet met uitkoop van veehouderijen niet alleen een kleinere veestapel nastreeft, maar ook een „definitieve en onherroepelijke” verlaging van de stikstof- en fosfaatproductie in de vorm van mest. Onderzocht wordt hoe dat juridisch geborgd kan worden. Verder komt er op zogeheten uitspoelingsgevoelige gronden een teeltverbod voor gewassen die stikstof en fosfaat onvoldoende opnemen.

Minister Staghouwer stuurde donderdag ook het rapport ”De staat van landbouw en voedsel” naar de Tweede Kamer. Daaruit blijkt dat boeren en tuinders de afgelopen jaren al forse vorderingen hebben gemaakt op milieugebied. Zo is de uitstoot van broeikasgassen sinds 1995 met 17 procent verminderd. De ammoniakemissie is in die periode gehalveerd. Ook zijn er „grote stappen gezet” met het verminderen van het gebruik van grondstoffen, energie en water. Het rapport, opgesteld door Wageningen University & Research, nuanceert dat de grootste ‘duurzaamheidswinst’ al voor 2005 is behaald.