Voor de meeste mensen is fotografie simpelweg een middel om te onthouden wat er gezien is. Landschappen tijdens vakanties, de eerste verjaardag van een neef of nicht, het zijn taferelen die we willen bewaren. Daartoe hoeft enkel op het ontspanknopje te worden gedrukt.

Fotoboeken gaan vaak over methoden en technieken om het betreffende plaatje er zo mooi mogelijk uit te laten zien. Zo zijn er veel regels met betrekking tot de compositie. Neem de ”eenderderegel” -die iets zegt over de plaatsing van beeldelementen-, het afdalen tot de kijkhoogte van een kind als kinderen het onderwerp vormen, iets op de voorgrond meenemen bij het vastleggen van een landschap. Een beeld kan door inachtneming van bepaalde principes sterk aan uitdrukkingskracht winnen en de situatie ten tijde van de opname veel beter weergeven. Toch blijft de fotograaf daarbij steken bij een weergave van feiten.

Eigenlijk kan pas bij creatieve fotografie echt van een beeldende kunst worden gesproken. Net als in de schilderkunst gaat het bij dergelijk werk meer om wat de plaat bij de kijker oproept dan om wat het beeld op zich voorstelt. Emotie speelt een grotere rol dan bij traditionele fotografie, waarbij het meer om cognitie draait, om het kennisnemen van feiten in het beeld.

Intuïtie
Bij traditionele fotografie kunnen regels helpen een beeld mooier en sprekender te maken, bij creatieve fotografie zijn die regels van minder belang. Schilderkunst laat zich ook niet dicteren door regels of wetmatigheden, hoewel sommige moderne kunstenaars bijvoorbeeld beweren dat hun kunst op wiskundige principes en regels gebaseerd is. De schilder Mondriaan keurde die basis af en gaf de voorkeur aan intuïtie als creatief fundament.

Door losser om te gaan met richtlijnen ontstaan vaak spannender beelden, omdat ze direct anders zijn dan normaal. De foto van de winkelwagens is heel druk; het oog wordt door de diagonaallijn wel het beeld ingeleid, maar niet in een natuurlijke richting -van linksonder naar rechtsboven- en de buis op de voorgrond staat daarbij haaks op deze lijn.

Vrijwel niemand zal een winkelwagen een spannend object vinden. Toch is deze foto wél spannend en ongebruikelijk. Dat voor elkaar krijgen, dat is de uitdaging!

De meest alledaagse en herkenbare objecten zijn prima figuranten voor een creatieve foto. Vraag een kind waarvoor punaises dienen en het zal zeker niet antwoorden dat ze zo’n prachtig onderwerp vormen om na te tekenen. Hoe ontstaat dan het idee om zo’n object toch af te beelden? Voor deze opname viel de fotograaf tijdens het ophangen van een poster een kromme punaise op. Een dissonant in een doosje met verder gelijke exemplaren.

Wat betreft de fiets tegen de muur, die werd enkel opgemerkt omdat iemand er tegenaan liep. Het rijwiel bleek een boeiend onderwerp, ook dankzij de scherpe schaduwen erachter.

Landhekken
Wat kan helpen bij het maken van een creatieve plaat, is het kiezen van een bepaald thema. Wanneer je op het platteland woont, is het bijvoorbeeld een idee een creatieve serie over landhekken te maken. Normaal zijn het absoluut geen aandachttrekkers, evenmin als punaises en fietssturen, maar ze kunnen een lust voor het creatieve fotografenoog zijn.

Omdat regels in deze tak van de fotografie een ondergeschikte rol spelen, is het vooral zaak om veel te kijken. Naar onderwerpen, maar ook naar werk van andere fotografen. Let er eens op hoeveel creatieve fotografie er in de reclamewereld voorkomt. Ga eens bij een fototentoonstelling of -galerie kijken.

De kans op vakantiekiekjes mag in de winter dan klein zijn, met de sneeuwkans is het andersom. En wat is een volledig besneeuwd landschap mooi! De sneeuwdeken zwakt geluiden af, waardoor er een serene rust kan heersen. Deze rust is heel goed over te brengen op een foto. Het kleurenpalet in een besneeuwd landschap is beperkt; veel wit, een beetje donkergroen en bruin en verder met wat geluk een stralend blauwe lucht. Sneeuw kan een overbekend en saai landschap veranderen in een bijzonder en abstract tafereel. Daar kan een creatieve fotograaf goed gebruik van maken. Het bankje was in het dagelijks leven maar simpel en lelijk, maar de sneeuw veranderde het in een treffend lijnenspel.