Eind vorige maand echter bleken winkels, restaurants en pleinen in Saudische steden versierd met kerstbomen en andere kerstdecoraties. Jordaanse christenen die met hun gezinnen in het Saudische koninkrijk leven en werken verhaalden opgetogen hoe Saudische collega’s hen een gelukkig kerstfeest hadden toegewenst. Saudi-Arabië verandert voorzichtig.

De Saudische kroonprins Mohammed bin Salman (MbS) is de drijvende kracht achter pogingen om hervormingen in zijn land door te voeren. Dit gebeurt op een autoritaire manier die weinig van doen heeft met democratische processen. Dat leidt tot veel kritiek in het Westen, maar ook hier is een realistischer perspectief noodzakelijk. Want hoeveel speelruimte heeft de Saudische kroonprins eigenlijk?

Binnen de islamitische wereld wordt het Saudische vorstenhuis gelegitimeerd door de aanwezigheid van de twee heilige steden Mekka en Media op zijn grondgebied. In Saudi-Arabië zelf berust deze legitimatie op de goedkeuring van de wahhabitische hogere geestelijkheid.

Op 20 november 1979 ontstond er echter een enorme crisis. Op die dag vielen duizenden gewapende moslims de grote moskee in Mekka binnen. Ze werden geleid door een zekere Al-Utaibi, die eerder lid van de Saudische Nationale Garde was geweest. De modernisering van het Saudische koninkrijk was deze radicale moslims een doorn in het oog. De crisis werd uiteindelijk bezworen, maar de monarchie zag zich gedwongen belangrijke concessies te doen aan de wahhabitische clerus. Saudi-Arabië werd hierdoor in religieus opzicht nog conservatiever.

Iets dergelijks gebeurde ook in 1991, nadat Saddam Hussein Koeweit was binnengevallen. De Saudische vorst gaf indertijd toestemming voor de legering van 150.000 Amerikaanse militairen op Saudisch grondgebied. Opnieuw werden er belangrijke concessies gedaan aan de geestelijken om van hen een fatwa te verkrijgen die deze politiek van de Saudische koning legitimeerde. En opnieuw werd Saudi-Arabië religieuzer.

Tegen deze achtergrond dient het beleid van de Saudische kroonprins MbS te worden beoordeeld. Hij heeft bijvoorbeeld enkele invloedrijke conservatieve wahhabitische geestelijken laten arresteren en in de gevangenis gegooid. Vanuit westers oogpunt is dit bepaald geen voorbeeld van een verlicht beleid. MbS streeft naar een meer gematigde islam in Saudi-Arabië, maar doet dit op een autoritaire manier. Het is een van-boven-af geleid beleid dat in het Westen op weinig sympathie kan rekenen.

Islamdeskundigen hebben gesteld dat wat zij de „wahhabisering van de soennitische islam” noemden, een belangrijke voedingsbodem vormde voor het huidige islamitische terrorisme. Ook het Westen is dus gebaat bij een ‘de-wahhabisering’ van deze islam. Te beginnen in het Saudische koninkrijk zelf, dat groot gezag uitoefent in de gehele islamitische wereld.