Slachtoffers worden vooral gedwongen om financiële delicten of drugsdelicten te plegen, zo blijkt uit onderzoek van het Centrum tegen Kinderhandel en Mensenhandel (CKM) in opdracht van de gemeente Rotterdam. Voor het onderzoek zijn een kleine vijfhonderd praktijkmensen, zoals wijkagenten, jongerenwerkers en leerplichtambtenaren, ondervraagd over hun ervaringen met criminele uitbuiting. Bijna de helft van hen geeft aan in de afgelopen twee jaar in contact te zijn geweest met ten minste één vermoedelijk slachtoffer.

Slachtoffers, van wie sommigen nog maar net van de basisschool komen, worden vooral gedwongen ingezet als geldezel en katvanger. Zij moeten dan bijvoorbeeld aan criminelen hun pinpas afstaan voor het witwassen van geld. Daarnaast worden ze gedwongen tot het plegen van drugsgerelateerde misdrijven.

De gevolgen van deze vorm van mensenhandel zijn volgens Shamir Ceuleers van CKM enorm. „Slachtoffers worden gedwongen om strafbare feiten te plegen en komen daardoor onterecht als dader in beeld, terwijl de echte criminelen buiten schot blijven.”

Volgens de woordvoerder vertellen slachtoffers van criminele uitbuiting vaak niet over de situatie waarin zij verkeren, uit angst om te worden vervolgd of uit schaamte, maar vaak ook omdat zij zichzelf niet als slachtoffer zien. Hij vindt het belangrijk dat er actief contact wordt gelegd met potentiële slachtoffers. Dat moet zowel op straat als online. Ook zouden eerstelijns professionals kunnen worden getraind in het herkennen van signalen. Ceuleers: „Eerstelijns professionals zijn de ogen en oren in de wijk en komen vaak als eerste in contact met een mogelijk slachtoffer.” De manier waarop deze hulpverleners reageren kan van doorslaggevend belang zijn of iemand dieper het criminele circuit in gaat, of juist niet.

Rotterdam is de eerste stad die stappen onderneemt tegen de uitbuiting. Zo wordt gestart met het bevorderen van de expertise onder eerstelijns professionals, wordt er vervolgonderzoek verricht naar criminele uitbuiting op Rotterdamse onderwijsinstellingen en is er een digitale communicatiecampagne begonnen om de meldingsbereidheid onder jongeren te vergroten.

Het gaat volgens Ceuleers niet enkel om een Rotterdams, maar om een landelijk probleem. „Eerder onderzoek liet zien dat ruim de helft van Nederlandse scholen zorgen heeft dat leerlingen crimineel uitgebuit worden.”

Het CKM voert momenteel een landelijk onderzoek uit in nog twaalf grote gemeenten in Nederland. De eerste resultaten daarvan schetsen volgens de woordvoerder een vergelijkbaar beeld.