Het besef dat het leven één lange, gestage teleurstelling is dringt bij de meeste mensen pas door als ze in de dertig zijn. Jeugd is een en al potentie. De tienerjaren worden beheerst door angst, maar zelfs die angst verraadt enige hoop. Iemand kan tot in de twintig nog de illusie met zich meedragen dat de wereld spoedig zal bloeien. Maar wie de dertig is gepasseerd, realiseert zich vaak pas dat veel van wat komen gaat niet beter zal zijn dan wat hij nu heeft. De jaren veertig, vijftig en later versterken vaak alleen maar de beruchte zaligspreking van de achttiende-eeuwse dichter Alexander Pope: „Gezegend is de man die niets verwacht, want hij zal nooit teleurgesteld worden.” Leven is teleurgesteld zijn.

Dus wees blij: vreemd genoeg kan teleurstelling een indicatie ervan zijn dat iemand de wereld op de juiste manier ziet. Niemand voelt zich graag gedesillusioneerd. Dat gevoel is verwant aan verdriet over verlies. Uiteindelijk zijn we daar niet voor gemaakt. Maar net als andere emoties, is ook teleurstelling een graadmeter voor hoe iemand zijn leven waarneemt – wat hij ervan verwacht en ermee wil. Als je in een gebroken wereld leeft, betekent het soms dat je gedesillusioneerd raakt doordat je de juiste dingen verwacht en wilt.

Dromen van betere dagen

Mensen kunnen teleurgesteld raken, omdat ze de mogelijkheid hebben verwachtingen te hebben. We zijn gemaakt om te dromen van betere dagen. Dat geldt voor elke tiener met acne, elke ouder van een pasgeboren baby met slaapgebrek, elke jonge professional die op zoek is naar een carrière, elke recent gescheiden vrouw die in een huis zit dat nu stil is. We projecteren allemaal een betere realiteit in ons hoofd om ons in te bewegen, vrij van de grootste pijn in het heden. We leven in een woestijn, maar dromen van een tuin.

Teleurstelling is wat we ervaren als die tuin nooit bloeit. Natuurlijk weten we dat die tuin niet meteen zal bloeien. Maar misschien zal het geleidelijk gaan? Misschien in de volgende levensfase? Misschien bij de volgende bocht? Al deze vraagtekens zijn de projectoren op het scherm van de geest. Wat ze projecteren, zouden we verwachtingen kunnen noemen.

We ervaren een gevoel van verlies wanneer de realiteit niet aan onze verwachtingen voldoet. De sleutelwoorden hier zijn realiteit en verwachtingen, en beide termen hebben een theologische betekenis.

Buiten onze controle

De werkelijkheid is de wereld die ons omringt, een wereld die bestond voordat iemand van ons voor het eerst zijn longen volzoog met zuurstof. De wereld is een gegeven onderdeel van onze ervaring, de context waarin we geboren zijn en waarin we ons bewegen. Die ligt buiten onze controle, we kunnen die niet bepalen. Het werkt volgens wetten die we niet mochten vastleggen. De realiteit is gewoon de realiteit. En die komt nooit overeen met het paradijs dat we graag in onze geest bewonen.

De werkelijkheid is de wereld waarin God ons heeft geplaatst. Het is gemakkelijk om de theologische betekenis van Genesis 2:8 over het hoofd te zien: „Ook had de Heere God een hof geplant in Eden, tegen het oosten, en Hij stelde aldaar de mens, die Hij geformeerd had.” God schiep Adam om een belichaamd beeld van Hem te zijn op een fysieke locatie. Deze wereld ging aan Adam vooraf. Die lag buiten zijn besluit, maar wel onder zijn heerschappij om de context van zijn gehoorzaamheid te zijn (1:28). Adam kan niet gewoon in zijn hoofd hebben geleefd; hij moest verkeren in een werkelijkheid buiten zijn hoofd.

Verwachtingen daarentegen zijn een menselijke reactie op de werkelijkheid; en daarover hebben we wél iets te zeggen. Verwachtingen bestaan deels uit hoop, deels uit een voorspelling van wat de werkelijkheid zal zijn. Ze zijn deels hoop omdat ze een verwachting van het goede zijn. Niemand raakt ontgoocheld als iets ergs wat ze verwachtten niet uitkomt; dat geeft juist opluchting. Hoop is de verwachting dat de toekomst grotere vreugde zal brengen, meer voorspoed en meer vrede.

Vol doornen

Adam verloor zijn plek in een ideale werkelijkheid door ongehoorzaam te zijn aan God. Die stuurde hem en zijn vrouw uit Eden naar de ultieme teleurstelling van een wereld die wordt achtervolgd door dood en verval (Genesis 3:8-24). Een wereld die ooit vol was met fruit, werd vijandig, vol doornen. Dit is de realiteit die Adams kleinkinderen hebben geërfd. Maar ze hebben óók de herinnering aan die tuin geërfd. Alleen al ons vermogen om gedesillusioneerd te raken, toont aan dat we verwachtingen koesteren van een betere wereld dan die waarin we leven.

Dus in zekere zin is teleurstelling een juist antwoord op een teleurstellende wereld. We zien overal in de Schrift gebroken verwachtingen – van Job die de dag waarop hij werd geboren vervloekte, tot de zonen van Korach, die deze wereld vergeleken met het land der doden. Of neem Paulus, die de schepping zelf beschrijft als zuchtend van pijn en ontgoocheling (Job 3: 3; Ps. 88:12; Rom. 8:19-22). Deze collectieve teleurstelling is een zeker teken van de waarheid van onze overtuiging dat we grotere verwachtingen mogen hebben.

Alomvattend besef

Hoe verwerken we nu onze persoonlijke teleurstelling in dit leven? Ik geef een paar principes.

Zoals ik in het begin aangaf, is het leven één lange, gestage desillusie. Die manifesteert zich in duizend kleine: gebroken gezinnen, mislukte carrières, afnemende gezondheid. Jarenlange arbeid die alleen maar leidt tot meer onzekerheid, in plaats van minder. Vrees dat volwassen kinderen de waarden van het gezin niet zullen navolgen. Relaties die levenslang hadden moeten zijn, gaan nog niet eens een half leven mee. Of misschien het ergste van alles, je hebt het doel van je verlangens bereikt, en ze kunnen gewoon niet geven wat ze beloofden.

Deze steeds terugkerende ontgoochelingen gaan over zo veel meer dan de situatie die teleurstelt. De wijze man uit Prediker, zittend onder wuivende fruitbomen van zijn zonovergoten tuin, feestend met kruiperige hoogwaardigheidsbekleders van over de hele wereld, staarde naar de lucht en zei: „Ik zag al de werken aan, die onder de zon geschieden; en ziet, het was al ijdelheid en kwelling des geestes.” (Pred. 1:14).

De teleurstelling van de prediker ging uiteindelijk niet over de bomen of het voedsel of de hoogwaardigheidsbekleders. Het was een alomvattend besef, niet alleen dat deze wereld geen ultieme bevrediging biedt, maar dat hij die niet kán bieden.

Niet exclusief

Als je op een Bijbelse manier met het verdriet van gebroken verwachtingen wilt omgaan, start dat met simpelweg te erkennen dat die pijn niet exclusief is. De wereld is niet oneerlijk tegenover de een en tegenover de ander niet. Te denken dat je eigen desillusies zwaarder voor je zijn dan voor anderen, zal snel leiden tot zelfmedelijden en uiteindelijk tot zelfhaat.

Teleurstellingen kunnen ons laten zien dat verwachtingen niet overeenkomen met wat God in de Bijbel zegt over de werkelijkheid. Hij zegt ons dat deze wereld gebroken is. Ten diepste verkiest iedereen een onmiddellijke terugkeer naar de oude tuin boven het geduldig uithoudingsvermogen naar de nieuwe. Maar God zegt dat deze wereld wordt gekenmerkt door ijdelheid en moeilijkheden. Het geluk dat we ervaren is echt, maar vluchtig. De vraag is of we bereid zijn Gods beschrijving van het leven te aanvaarden.

Mislukte carrière

Neem de verschillende teleurstellingen die ik net noemde: een gebroken gezin, een mislukte carrière of een afnemende gezondheid. God heeft het gezin inderdaad ontworpen om intimiteit en veiligheid te bieden, maar in een gevallen wereld worden relaties verbroken. Het verwachten van een ideaal gezin heeft veel mensen verhinderd om van hun eigenlijke gezin te genieten. Werk en carrière zijn een essentieel onderdeel van onze roeping, bedoeld om voldoening en voorzieningen te bieden, maar in een gevallen wereld zijn carrières niet gegarandeerd. Het verwachten van een ideale carrière maakt ons angstig voor een baan die we anders leuk zouden vinden. Hetzelfde geldt voor persoonlijke gezondheid. God maakte het menselijk lichaam om zichzelf te genezen, maar onze gevallen staat is duidelijk zichtbaar in elke pijn. Ons verlangen naar volmaakte gezondheid kan ons ondankbaar maken voor elke dag van het leven.

Als we verwachten dat de wereld onaangetast is gebleven door de val, leggen we onze eigen versie op aan de werkelijkheid en vertrouwen we niet op God in de wereld zoals die is.

Aanbidden

Aan de andere kant kunnen teleurstellingen laten zien dat je verwachtingen wel kloppen met wat God zegt over de realiteit. Hoewel God zegt dat we in een gebroken wereld leven, zegt Hij ook dat die zo niet behoort te zijn. Je voelt het verdriet van een gebroken gezin omdat je weet dat we gemaakt zijn voor intimiteit. Je bent gedesillusioneerd door het onverwachte verlies van je baan omdat God werk heeft ontworpen om beloning op te leveren. Je bent gefrustreerd door een lichaam dat niet reageert zoals je wilt, omdat je weet dat God lichamen heeft gemaakt om gezond te zijn.

Het verschil tussen verwachtingen die overeenkomen met die van God en verwachtingen die dat niet doen, ligt in je bereidheid om je te onderwerpen aan Gods getuigenis van wat je leven is: geplaagd door moeilijkheden voor nu om je verlangen naar de komende wereld aan te scherpen. Het verdrietige besef dat we in een gebroken wereld leven, kan ons ertoe brengen om God te aanbidden, Die zelfs nu een ongebroken wereld aan het voorbereiden is.

Teleurstellingen zouden twee reacties moeten uitlokken: weeklagen en zoeken. Prediker leert ons om te klagen over onze tegenspoed. Klagen betekent een met geloof vervulde klacht bij God brengen. Onze teleurstellingen aan God uiten is het tegenovergestelde van ze in onze ziel te koesteren. Klagen is een manier om onze verwachtingen aan Hem toe te vertrouwen en erop te vertrouwen dat Hij de situatie op Zijn tijd herstelt in overeenstemming met Zijn wijsheid.

Beter land

De gelovigen uit Hebreeën 11 leren ons een beter land te zoeken. Geloof brengt mensen ertoe dat zij zich als ”vreemden” gedragen in de huidige realiteit: ze nemen er geen genoegen mee. Landbewoners bouwen boten om zichzelf te redden van de naderende vernietiging. Rijke mannen geven alles op om te gaan zwerven. In ongenade gevallen oude vrouwen baren naties. Prinsen identificeren zich met slaven om een beter koninkrijk te verwerven. Prostituees zijn de enigen die een beter leven gaan zien. Allen waren ontevreden met het heden in de hoop op een betere toekomst – een toekomst met God.

Wees daarom blij. Teleurstelling heeft een goed doel. Als onze huidige realiteit ons leert om te klagen en te zoeken, zijn we op de juiste weg door deze woestijn van desillusie. En in de volmaakte wereld die ons wacht, zal de teleurstelling definitief een einde hebben.

De auteur is adjunct-hoogleraar Bijbelse counseling aan het theologisch seminarie van de Zuidelijke Baptisten in de VS. 
Bron:

Southern equip

/

Table talk