Er is sprake van zo’n uitzonderlijk geval wanneer de extra controle werd gedaan op basis van discriminatie, door te kijken naar afkomst, geaardheid of geloofsovertuiging van de belastingplichtige. De belastingplichtige moet aantonen dat zo’n uitzonderlijke situatie aan de orde is, aldus de Raad. „In dat geval moet de inspecteur alle gegevens verstrekken die van belang kunnen zijn om de stelling van de belastingplichtige te beoordelen.”

Als de rechter oordeelt dat er inderdaad sprake is van zo’n onrechtmatige controle, kan dat gevolgen hebben voor de aanslag die de Belastingdienst als gevolg van die extra controle heeft opgelegd, zoals een vermindering.

Dit jaar werden 240.000 belastingplichtigen ervan op de hoogte gebracht dat zij op een fraudelijst van de Belastingdienst stonden die onder meer in de inkomstenbelasting werd gebruikt, stelde advocaat-generaal René Niessen eerder dit jaar. Sommige mensen kwamen na een vermoeden van fraude op de lijst te staan, met alle gevolgen van dien. Zo kwamen mensen die werden opgenomen in die fraudesignaleringsvoorziening (FVS) van de Belastingdienst, in sommige gevallen niet in aanmerking voor schuldsanering. Dit terwijl ze lang niet allemaal daadwerkelijk hadden gefraudeerd. Met het gebruik van het opsporingssysteem bleek de fiscus bovendien de privacywet te overtreden. Daarom is de FSV vorig jaar uitgezet.

Het feit alleen dat de naam van een belastingplichtige op zo’n onrechtmatige lijst staat, heeft „in de regel geen gevolgen voor de belastingaanslag”, aldus de Hoge Raad. „De belastingrechter kan dan daarvoor ook geen schadevergoeding toekennen.” Wel kunnen mensen die op die lijst staan een verzoek doen tot schadevergoeding bij de Belastingdienst. „Een eventuele verdere procedure daarover moet worden gevoerd voor de algemene bestuursrechter of de civiele rechter.”

Er wordt nog onderzoek gedaan naar de groep mensen die op de zwarte lijsten van de Belastingdienst stonden, maar toch wordt al gekeken naar een compensatieregeling. Dat meldde staatssecretaris Hans Vijlbrief (Belastingdienst) maandag aan de Tweede Kamer. Het is onduidelijk of burgers die door plaatsing op de FSV-lijst in de problemen kwamen, al in aanmerking komen voor compensatie vanwege de toeslagenaffaire.