Voor de rechter om hulpverlening
Het proces dat Griekenland donderdag begon tegen 24 hulpverleners, is vooral een uiting van blijvende Europese onmacht tegenover de komst van vluchtelingen en migranten. Juristen geven de Griekse autoriteiten weinig kans van slagen voor hun aanklacht. Het bewijsmateriaal zou aan alle kanten rammelen.
De 24 hulpverleners, onder wie een Nederlander, staan voor de rechter omdat ze zich schuldig gemaakt zouden hebben aan mensensmokkel, spionage en het lidmaatschap van een criminele organisatie. De hulpverleners houden vol slechts mensen te hebben gered op de zee tussen Turkije en Griekenland. Ze zouden zich daarbij bovendien niet buiten Griekse wateren hebben begeven. Dus hoezo mensensmokkel?
Belangrijker nog dan een daadwerkelijke veroordeling is voor de Griekse autoriteiten echter het afschrikwekkende effect dat van dergelijke rechtszaken uitgaat. De achterliggende angst is dat de hulpverlening een aanzuigende werking heeft op nieuwe migranten. Onderzoekers hebben echter nog nooit bewijs kunnen vinden voor een verband tussen de aanwezigheid van hulporganisaties op zee en de komst van nieuwe vluchtelingen.
Met dit proces doen de autoriteiten een krampachtige poging regie te krijgen op de vluchtelingenstromen. Activiteiten die de controle van de autoriteiten dreigen te ondermijnen komen onder vuur te liggen. Daarachter ligt falen bij de hele Europese Unie om tot werkbare onderlinge afspraken te komen rond migratie.
De Grieken staan niet alleen in dergelijke processen. In 2017 legden Italiaanse autoriteiten bijvoorbeeld beslag op reddingsschip Iuventa van de Duitse organisatie Jugend Rettet. De beschuldiging: samenwerking met mensensmokkelaars en het bevorderen van illegale immigratie. In 2018 volgde de instelling van een strafrechtelijk onderzoek.
Mensenrechtenorganisaties zien een trend en spreken hun zorgen uit over een toenemende criminalisering van humanitaire hulp in Europa. Een probleem is dat de juridische definitie van mensensmokkel in veel landen niet erg helder is en dat er daarom gemakkelijk tot vervolging kan worden overgegaan. Zelfs de Europese migratierichtlijn onderscheidt volgens juristen niet duidelijk tussen mensensmokkel en reddingswerk. Dat zou echter volstrekt duidelijk moeten zijn.
Migratie bezorgt Europa al lange tijd hoofdbrekens en de complexiteit ervan is helder. Huns ondanks spelen ook hulpverleners een rol in een politiek en tactisch schaakspel. Er is geen reden dat te ontkennen. Het punt is echter dat de gevestigde instituties in dit geval een probleem hebben, maar dat hulpverleners dat nu op hun bordje krijgen. Daarmee betuigen de autoriteiten enkel hun onmacht.
