Verhalen over wereldmachten die een complot smeden tegen de mensheid doen het goed in de gereformeerde gezindte. In zijn veelbesproken preek plaatste dr. P. J. Visser de plannen van het World Economic Forum in het kader van het beest uit Openbaring 13 en suggereert hij dat er sprake is van duivelse plannen. De preek werd enthousiast onthaald en gedeeld.

Bij dit alles is de waarheidsvraag van groot belang: wat klopt er van die suggesties? Die vraag is in deze krant al uitgebreid ter sprake gekomen. Een vraag die minder ter sprake komt is deze: wat doet het met je hart als je het voedt met geruchten over samenzwerende overheden met duivelse plannen?

Het is nogal wat om te geloven dat regeringen en internationale organisaties actief samenwerken om de mensheid de gruwelijkste dingen aan te doen. De Bijbel roept weliswaar op tot waakzaamheid, maar dat geldt niet in de laatste plaats richting je eigen hart (Spreuken 4:23). Het is verleidelijk om het kwaad vooral te zoeken bij machten buiten jezelf. Maar dit kan ervoor zorgen dat je vergeet het onkruid in je eigen tuintje te wieden.

Onkruid zoals gelatenheid en cynisme kan ongemerkt gaan woekeren. Wat kun je nog doen als alle machtigen der aarde samenwerken aan boze plannen en het ook nog eens op christenen hebben gemunt? Dat kan ertoe leiden dat je als kerk ineenkrimpt als een egeltje, bang voor de boze buitenwereld.

Egeltjeschristendom

Augustinus leefde net als wij in een tijd van ingrijpende veranderingen. Het Romeinse Rijk viel en velen vluchtten naar Noord-Afrika. De kerkvader leek beducht voor ‘egeltjeschristendom’. Zo preekte hij: „Het zijn slechte tijden! Het zijn moeilijke tijden! Dat zeggen de mensen tenminste. Laten we liever goed leven, dan worden de tijden vanzelf goed. Wij zijn de tijden. Zoals wij zijn, zo zijn de tijden.”

Gerichtheid op Christus en betrokkenheid op de samenleving voeden elkaar, maakte Augustinus duidelijk. De verwachting van het Koninkrijk geeft hoop en ademruimte om om te zien naar mensen in nood. De vroege christenen lieten dat op indrukwekkende wijze zien. Prof. Marten van Willigen zei over hen in EO-blad Visie: „In het Romeinse Rijk leefde vrijwel iedereen voor zichzelf: survival of the fittest. Maar christenen vormden een uitzondering. Zij zetten zich –met gevaar voor eigen leven– in voor het overleven van de zwaksten. Dat werd gezien én maakte diepe indruk.”

In dat opzicht is het een beetje vreemd om bijvoorbeeld de VN-doelen om armoede en rechteloosheid tegen te gaan, als onderdeel te zien van een antichristelijke samenzwering. De overtuiging dat ieder mensenleven waardevol is, is juist geworteld in het christelijke denken. Iemand als Julius Caesar werd bejubeld vanwege zijn wreedheid. Dat we dit soort gedrag nu breed afkeuren, is volgens de Britse historicus Tom Holland vrijwel volledig toe te schrijven aan onze joods-christelijke wortels.

Natuurlijk is het belangrijk om overheden en instanties zoals de VN niet kritiekloos te volgen. Maar totaal wantrouwen is een giftig goedje. Het vergiftigt je hart als je alleen beducht bent voor kwade samenzweringen in plaats van ook te denken: wat is mijn verantwoordelijkheid, op wat voor manier wil Christus mij gebruiken? Deze laatste houding bepleitte Augustinus toen hij zei: „Hoop heeft twee prachtige dochters, woede en moed. Woede over de dingen zoals ze zijn en moed om te geloven dat ze niet zullen blijven zoals ze zijn.”

Onaanraakbaren

Een actueel voorbeeld van iemand met dit soort ”heilige woede” is P. Pathmaraj uit Zuid-Azië. Hij merkte in zijn omgeving dat dalits (”onaanraakbaren”, mensen uit de laagste kaste van het hindoeïsme) werden gediscrimineerd. Als er iemand van een hogere kaste voorbijliep, moesten dalits op de grond gaan liggen met hun handen gekruist boven hun borst. Deden ze dat niet, dan werden ze aan een boom vastgebonden.

Zijn geloof in Christus motiveerde Pathmaraj om stichting SHED op te richten, waarmee hij opkomt voor de positie van kwetsbare groepen. Hierin werkt hij samen met diverse overheden en ngo’s. International Justice Mission (IJM) werkt intensief met hem samen om moderne slavernij te bestrijden.

Een overheid is niet iets abstracts. Er werken gewoon mensen. Het kan gruwelijk misgaan als die mensen het menselijke aspect uit het oog verliezen (denk aan de toeslagenaffaire in Nederland). Maar individuele mensen bij de overheid en daarbuiten kunnen ook hun verantwoordelijkheid nemen, zodat een rechtssysteem gaat werken om kwetsbaren te beschermen. Bij IJM zien we bijvoorbeeld in Zuid-Azië dat steeds meer overheidsmede­werkers gemotiveerd zijn om moderne slavernij te bestrijden. Dit leidt concreet tot bevrijding van gezinnen in slavernij en rechtsvervolging van mensenhandelaars.

Wanhoop en cynisme hebben ook iets gemakzuchtigs. Als duistere figuren toch overal de macht hebben, waarom zou je je druk maken om mensen die vertrapt worden en uitgebuit?

De tijden, dat zijn wij. Het kan klein, naïef en onbeholpen lijken, die menselijke pogingen om licht te brengen op plekken van duisternis en onrecht. Maar als we het biddend doen, kan God het gebruiken voor iets groots.

De auteur is communicatiemedewerker bij International Justice Mission. > ijmnl.org