Dat de werkdruk in de zorg hoog ligt, behoeft weinig toelichting. Al voordat corona zijn intrede deed, was dit een punt van zorg. Maar de afgelopen periode is dit des te meer duidelijk geworden. Ook in een regio als Zeeland, waar wij werken, houdt dit ons danig bezig. Eigenlijk ondervinden alle sectoren in de zorg aan den lijve hoe moeilijk het blijft om voldoende personeel te vinden. Door de vergrijzing en de ontgroening loopt Zeeland daarin voor op de rest van het land.

Het huisartsentekort in Zeeland is al sinds enkele jaren actueel. Een campagne om huisartsen naar Zeeland te trekken, werpt gelukkig wel vruchten af. Wonen en werken in Zeeland is voor velen van hen gelukkig dusdanig aantrekkelijk dat ze graag naar deze provincie toe komen. Het uitoefenen van het huisartsenvak betekent in Zeeland echt familiegeneeskunde. Daarnaast zijn de lijnen met de ouderenzorg, de ziekenhuiszorg en paramedici heel kort. Samenwerken is effectief en prettig als je elkaar kent.

In Zeeland zien we samenwerking als een belangrijk onderdeel van de oplossing van het probleem. Meer samenwerking binnen sectoren, maar ook sectoroverstijgend. In de Zeeuwse Zorgcoalitie (zeeuwsezorgcoalitie.nl) wordt op veel terreinen samengewerkt. Preventie, positieve gezondheid en gezond blijven zijn daarbij belangrijk, want wie gezond blijft, heeft minder zorg nodig. De meeste ouderen willen zo lang mogelijk verantwoord thuis blijven wonen.

Geschikte plek

Iedereen weet dat er wachtlijsten zijn voor een plekje in een verpleeghuis. Als huisarts word je dan soms geconfronteerd met een thuissituatie die eigenlijk niet meer verantwoord is. Het vroegtijdig erbij betrekken van de specialist ouderengeneeskunde uit het verpleeghuis kan vaak een crisis­situatie voorkomen. Daarom vindt er op verschillende plaatsen multidisciplinair overleg plaats, waarin de huisarts en de specialist ouderengeneeskunde samen met de cliënt en de mantelzorger bespreken en besluiten wat mogelijk is. Ook de wijkverpleegkundige en bijvoorbeeld de casemanager dementie kan daarbij aansluiten.

In het overleg wordt ook bekeken of slimme sensoren thuis kunnen helpen om de leef- en zorgsituatie zo goed mogelijk in beeld te hebben. Dwaalt iemand door het huis? Gaat de voordeur ’s nachts regelmatig open? Dat is belangrijke informatie voor het gesprek.

Blijft er geen andere mogelijkheid over dan opname, dan is het helemaal handig dat de specialist ouderengeneeskunde op voorhand al erbij betrokken is. Ondanks de beperkte capaciteit weten we dan, door goede afstemming tussen alle betrokkenen, meestal wel een geschikte plek te vinden. Door deze samenwerking krijgt de Zeeuw de beste zorg, en wordt de juiste expertise ingeschakeld.

Personeel werven

Een andere mogelijkheid van samenwerking is de gezamenlijke werving van personeel. In de huisartsenzorg worden tegenwoordig steeds meer verpleegkundig specialisten ingezet. De meeste sollicitanten op deze vacatures komen echter elders uit de zorg. De positieve kant hiervan is dat iemand ervaring meeneemt, bijvoorbeeld vanuit de ouderenzorg, naar de huisartsenpraktijk. Keerzijde van de medaille is dat er dus elders weer een vacature ontstaat. Daarom ontstond het idee om contracten aan te bieden waarmee iemand in meerdere zorgsectoren tegelijk zou kunnen werken. Dit biedt uitdagende vacatures en zorgt op de langere termijn ook voor betere samenwerking tussen sectoren.

Natuurlijk is niet alles op te lossen met samenwerking tussen zorgaanbieders alléén. Het inrichten van toekomstbestendige zorg vraagt meer. Het toenemende aantal ouderen roept bijvoorbeeld eveneens om meer mantelzorgers. Ook in die groep speelt vergrijzing een grote rol en wordt de spoeling dunner. Programma’s waarin mantelzorgers en vrijwilligers kunnen ”matchen” op basis van talenten en wederzijdse interesses zijn belangrijk. Eenzaamheid is een groot probleem, maar het begin van de oplossing ligt vaak dichtbij. Een paar huizen verder woont wellicht iemand met dezelfde interesses en een goede ”match” zou dan de oplossing kunnen zijn.

Een doeltreffende ”matching­service” is nodig. Maatschappelijke instellingen, maar ook kerken en professionals daaruit kunnen daarin een belangrijke rol spelen. Het initiatief ”Zeeuwse handen” (zeeuwsehanden.nl) is daarvan een prachtig voorbeeld. En in het recent opgerichte Burgerplatform kunnen 500 Zeeuwen meedenken over de toekomst van de zorg.

De ervaringen in onze regio zijn wellicht ook bruikbaar in andere regio’s. Want we weten, bijvoorbeeld uit onderzoek van Machteld Huber, dat niet alleen de lichaamsfuncties en het dagelijks functioneren iemands gezondheid bepalen, maar juist ook zingeving en sociaal-
maatschappelijke participatie van grote betekenis zijn. Juist daar kunnen maatschappelijke organisaties en kerken ”matchen” en een onschatbare rol spelen.

Arjan Roest is huisarts in Middelburg en bestuurslid van de Zeeuwse Huisartsen Coöperatie en Periscaldes.Dirk de Korne is stafdirecteur zorg & welzijn bij SVRZ Zorgt in Zeeland en universitair docent aan de Erasmus School of Health Policy and Management.