Wat houdt ons tegen om de aarde te verduurzamen en een schone en gezonde omgeving te creëren? Blijkbaar te veel, want volgens het maandag gepresenteerde VN-rapport ”The Heat Is On” stevenen we af op 7,5 procent reductie van broeikasgassen in 2030. Dat is veel lager dan de afspraken in het Klimaatakkoord van Parijs. Daarin werd vastgesteld dat 25 procent reductie nodig is om onder de 2 graden temperatuurstijging te blijven en het streven naar 55 procent om onder de 1,5 graden stijging te blijven. Het blijft dus vooral bij praten.

Een groot aantal deelnemende landen aan de klimaattop in Glasgow probeert de eigen belangen te behartigen door de taal van het rapport ”The Heat Is On” aan te passen. Zo wil Australië kolen blijven gebruiken en kwam het pas na grote internationale druk met een voornemen om toch in 2050 klimaatneutraal te zijn. Een adviseur van het Saudische ministerie wilde dat zinnen over ”de noodzaak voor dringende, versnelde en grootschalige mitigatiemaatregelen” uit het rapport werden verwijderd.En Brazilië en Argentinië wilden dat woorden over een mondiale ”Meatless Monday” werden geschrapt. Allemaal pogingen om de ‘taal’ van een belangrijk rapport aan te passen om hun eigen belangen te verdedigen. Dit leidt niet tot consensus en zorgt dat doelen niet of pas later worden behaald.

Inspirerend leiderschap

Van leiders verwachten wij juist inspirerend leiderschap met een duidelijke koers en een verbindende taal. Zeker op een moment dat het gaat om hun keuzes die het leven van iedereen op aarde beïnvloeden. Martin Luther King sprak in zijn rede: „I have a dream”, John F. Kennedy inspireerde met: „We kiezen ervoor om dit decennium naar de maan te gaan en de andere dingen te doen, niet omdat ze gemakkelijk zijn, maar omdat ze moeilijk zijn”, en Nelson Mandela motiveerde met: „Het lijkt altijd onmogelijk totdat het klaar is.” Juist nu verwachten wij van onze leiders op het podium in Glasgow een verbindende en inspirerende taal voor de energietransitie.

Die energietransitie heeft namelijk nog geen eigen en gedeelde taal. Dat is gek, want de kerk heeft een taal, het management heeft een taal en ook de voetbal- en de kunstwereld hebben een taal. Die verbindt mensen en laat praten in woorden met duidelijke gedeelde denkbeelden. Maar niet alleen op internationaal niveau praten we langs elkaar heen. Ook in de Nederlandse energietransitie praat de één in de taal van ”haalbaar, schaalbaar en betaalbaar” en de ander in ”circulariteit, klimaatadaptiviteit en inclusiviteit”. Zo worden ze het niet eens als zij debatteren over de koers van de energietransitie.

”Terugverdientijd”

In de taal van de energietransitie worden nog te veel woorden als ”terugverdientijd” gebruikt. En terugverdientijd heeft twee nadelen, ”terugverdienen” en ”tijd”. Terugverdienen suggereert dat je iets terug wilt, dat je spijt hebt en gecompenseerd wilt worden. Het woord terugverdienen zegt dus eigenlijk dat je geen waarde toekent aan wat je hebt gekocht. En hoe zit het met die tijd? Die duurt meestal lang, helemaal in de energietransitie. En lang wachten vindt niemand fijn. Een taal die juist gebaseerd is op waarde toevoegen aan je woning, aan je leven, aan de maatschappij is veel positiever. En op die waarde hoef je niet te wachten want die ervaar je vanaf dag één.

Een duidelijke, motiverende en inspirerende taal geeft richting aan de energietransitie. Dat effect is mooi beschreven in het verhaal van iemand die een steengroeve bezoekt. Als hij vraagt wat de steenhouwers doen, vertelt de eerste dat hij stenen hakt en dat het zwaar werk is. De tweede steenhouwer antwoordt dat hij stenen hakt voor een inkomen voor zijn gezin. De derde geeft als antwoord: „Ik hak stenen omdat ik meebouw aan die kathedraal daar.” Die derde steenhouwer voelt zich verbonden met het grotere geheel. Die verbondenheid hebben we nodig. Want net als bij een kathedraal is de realisatie van de energietransitie een omvangrijk proces en zijn er meerdere generaties voor nodig.

Waarde toevoegen

De taal van onze economie is nu nog vaak leidend in de energietransitie. Die is gebaseerd op waarde onttrekken aan de omgeving, de bodem, de lucht en het land. Die taal gaat ervan uit dat investeringen alleen zinvol zijn als de businesscase klopt en een maatregel of energiesysteem zich terugverdient. Hiervoor in de plaats hebben wij een taal nodig die verbindt en past in onze taak van rentmeesterschap. Dan gaat het niet over het onttrekken van waarde uit de aarde, maar bewust gebruik van de aarde en waarde eraan toevoegen, over schone lucht en de gezondheid van mens en dier, zodat we de aarde ook veilig, gezond en leefbaar houden voor de volgende generaties.

Laten daarom de deelnemers aan de Glasgowtop samen tot een gedeelde taal komen. Een taal die inspireert en verbindt en die wij ook in onze eigen gemeenschap kunnen gebruiken. Een taal die waarde aan waardevolle dingen toekent, zodat we onze opdracht als rentmeester samen, slim en snel kunnen vervullen.

De auteur is adviseur energietransitie bij adviesbureau DWA.