Gedupeerden van de kindertoeslagaffaire worden betrokken bij de kabinetsformatie, zo lieten de informateurs Koolmees en Remkes vorige week weten. Het is heel goed dat de ervaringen van de slachtoffers van kindertoeslagenaffaire stevig voor het voetlicht worden gebracht. De indrukwekkende documentaire ”Alleen tegen de staat” –zelfs in de Tweede Kamer vertoond– maakt het belang ervan duidelijk.Maar het is bij lange na niet genoeg om naar deze gedupeerden te luisteren. Om de beschadigende ervaringen echt goed te benutten moeten ervaringsdeskundigen een stevige positie krijgen.

Ervaringsdeskundigen zijn meer dan alleen slachtoffer. Zij hebben een herstelproces doorgemaakt en zijn in staat een brugfunctie te vervullen tussen de ‘systeemwereld’ van overheid en instanties en de leefwereld van de gedupeerden. Ze snappen beide kanten. Vanuit hun ervaringskennis kunnen zij meedenken over betere oplossingen, zowel op individueel niveau als die van het systeem.

Oplossing blijft uit

Hoewel de meerwaarde van ervaringsdeskundigen breed wordt erkend, valt op dat zij in de praktijk van het toeslagenschandaal moeilijk serieus voet aan de grond krijgen. Als ervaringsdeskundige ouders al worden uitgenodigd om mee te praten, gaat dat slechts vergezeld van een blijk van waardering in woorden en soms van een cadeaubon of bloemetje. Daarna gaan overheid en Belastingdienst weer op eigen houtje verder.

Wat in zulke gevallen steeds misgaat is dat problemen vooral worden opgelost binnen de kokers van het bestaande systeem, waardoor een werkelijke oplossing uitblijft. Er wordt bijvoorbeeld gekeken naar financiële compensatie zonder dat het verlies van de woning of schade aan het gezinsleven erbij wordt betrokken. De Nationale ombudsman trok eerder deze maand de wrange conclusie dat een parallel zich opdringt tussen de fouten die de overheid in eerste instantie maakte bij de kinderopvangtoeslagaffaire en de manier waarop ze nu omgaat met het oplossen ervan. Volgens Van Zutphen blijven zo de ingrijpende en noodzakelijke besluiten en maatregelen uit.

Afdoende oplossingen gaan we alleen krijgen wanneer ervaringsdeskundigen volop meedoen. Zij zijn deskundig inzake de complexiteit van oorzaken die veel ouders in de problemen hebben gebracht en kunnen ‘levensbreed’ meedenken over oplossingen. Zij brengen een andere denkwijze in, het perspectief van de beleving en ervaringen van mensen, de menselijke maat – die premier Rutte zo belangrijk zegt te vinden.

Wanneer ervaringsdeskundigen een serieuze plek in de hersteloperatie krijgen, kunnen gedupeerden hun geknakte vertrouwen in de overheid weer terugkrijgen. Aan hun woede, gevoel van vernedering en afwijzing van hulp zal niets veranderen bij het zoveelste luisterende ambtelijke oor.

Uit verhalen van slachtoffers, ook in andere situaties, weten we dat de inzet van ervaringsdeskundigen hun weer meer perspectief kan bieden. Er is sprake van gelijkwaardigheid. Mensen merken dat de ervaringsdeskundigen hen echt begrijpen. Ervaringsdeskundigen kunnen als rolmodel dienen, inspiratie geven om weer te vertrouwen op een uitweg en een beter leven.

Gemeenten

De Uitvoeringsorganisatie Herstel Toeslagen wijst op de belangrijke rol van gemeenten voor hulp bij schulden, gezondheid, werk, wonen en gezin. Alle gemeenten hebben inmiddels een punt ingericht voor de herstel­operatie. Hierin kunnen ervaringsdeskundigen een waardevolle rol vervullen, in het contact met gedupeerden en richting gemeente om met betere oplossingen te komen.

Maar de kwestie is: hoe vinden gemeenten ervaringsdeskundigen? Niet alle gedupeerde ouders kunnen immers die rol vervullen. De inzet van ervaringsdeskundigen is bovendien een relatief nieuwe ontwikkeling. Het is verstandig om hun inzet vergezeld te laten gaan met een vorm van ondersteuning. Ook het instellen van een landelijke expertpool van seniore ervaringsdeskundigen is raadzaam. Daar kunnen gemeenten uit putten, maar zo’n pool kan ook advies geven aan gemeenten, het Rijk en andere relevante instellingen zoals banken en woningcorporaties.

Dit pleidooi laat onverlet dat de lopende (vooral financiële) hersteloperatie broodnodig is en –zoals de Nationale ombudsman ook bepleit– beter moet. De overheid heeft de dure plicht om ouders recht te doen. Neem de deskundigheid van ouders die daarbij kunnen helpen serieus. Kies voor een gedegen aanpak, waarbij de ervaringsdeskundigen zeggenschap en een formele positie krijgen.

De auteur is wetenschappelijk directeur van Movisie en hoogleraar participatie en effectiviteit aan de Vrije Universiteit Amsterdam.
Bron:

socialevraagstukken.nl