Na weer een lange dag van overleggen lag woensdag, zeggen ingewijden, nog slechts één optie serieus op tafel. Informateur Remkes, die met negen partijleiders sprak, zou andere varianten hebben afgestreept. Tot de gesneuvelde alternatieven behoort het zogeheten extra-parlementaire kabinet,. PvdA en GL voelen er niet voor, merkte Remkes in een marathonzitting.

Resteerde nog de optie die D66-leider Kaag zondag opnieuw op tafel legde: onderhandelingen starten met zes partijen: VVD, D66, CDA, PvdA, GL en CU. Ook die weg bleek onbegaanbaar. Wel lijkt Remkes Kaags voorstel benut te hebben om de druk op D66 op te voeren. Als er dan geen taboe meer ligt op praten met de CU, wat is er dan op tegen de gesprekken maar meteen te starten met de oude vier?

VVD en CDA hebben tegen die aanpak, zoals bekend, geen enkel bezwaar. Woensdagavond hielden beide partijen afzonderlijk topberaad. Ze waren er snel uit. D66 had meer tijd nodig. Vandaar dat Remkes de drie pas weer donderdagmiddag spreekt.

Komen er inderdaad onderhandelingen tussen de oude vier, dan biedt dat nog geen garantie dat er snel een nieuw kabinet is. Dan komen immers de oude, bekende tegenstellingen tussen met name D66 en CU weer in alle hevigheid op tafel te liggen. Ten aanzien van individuele vrijheden, emancipatie en medisch-ethische vraagstukken gaapt er een diepe kloof tussen beide partijen. In 2017 vonden zij voor sommige van deze thema’s een uitweg in een zogeheten standstill. Die resultaten geven echter geen garantie voor de toekomst.

Bovendien geldt dat, áls D66 akkoord gaat met het starten van deze onderhandelingen, zij de prijs vast zal opdrijven. Door haar inzet op een zo progressief mogelijke coalitie ten langen leste noodgedwongen op te geven, doet zij immers al een grote concessie? Daar zullen Kaag en haar team iets voor terug willen zien. Daarom zou de bekende twitteraar ”Haagse Insider” weleens gelijk kunnen hebben: „Vanuit perspectief D66 constateren we dat onderhandelen met de CU nog niet betekent: een kabinet met de CU.”

Maar goed, stel dat er, met veel moeite, inderdaad een kabinet komt van VVD, CDA, D66 en CU; dan nog is de kans groot dat dit minder hecht is dan zijn voorganger. Er is immers in een half jaar veel gebeurd dat de verhoudingen heeft aangevreten. Pechtold en Rutte konden in 2017 en daarna goed met elkaar overweg; tussen Rutte en Kaag is de sfeer ijzig. De geschiedenis laat zien dat kabinetten waarin mensen tot elkaar veroordeeld zijn, niet uitblinken in stabiliteit en daadkracht.