Allereerst is er natuurlijk de vraag of Italië de charismatische leider zal uitleveren aan Spanje. Eerdere pogingen in Duitsland en België, waar Puigdemont op last van de Spaanse justitie kortstondig vastgehouden werd, liepen op niets uit. Spanje wil hem vervolgen wegens opruiing om zijn aandeel in het verboden Catalaanse referendum over onafhankelijkheid van 2017. Puigdemont, inmiddels Europarlementariër, zou daarvoor in Spanje 25 jaar celstraf kunnen krijgen.

Maar er zijn twijfels over de rechtmatigheid van de aanhouding op het Italiaanse eiland Sardinië, waarvoor twee Spaanse agenten waren overvlogen. Daarbij is de kernvraag of er een door Spanje uitgevaardigd Europees aanhoudingsbevel tegen Puigdemont van kracht was of niet. Nee, zo verzekerde de Spaanse vertegenwoordiger bij het Europese Hof van Justitie deze zomer tegenover het hof in Luxemburg. Volgens de Spaanse landsadvocaat had Spanje het aanhoudingsbevel tegen Puigdemont opgeschort.

Die opschorting was het gevolg van een zogenoemde prejudiciële vraag die de Spaanse justitie aan het Europese Hof had gesteld over de vervolging van Puigdemont en twee andere Catalaanse Europarlementariërs. Zolang Luxemburg daarover geen uitspraak had gedaan, zouden zij niet aangehouden en uitgeleverd kunnen worden.

Geen bescherming

Het hooggerechtshof in Madrid beweert echter het tegenovergestelde. „Het aanhoudingsbevel is nooit gedesactiveerd”, zegt het hof in een persbericht. Het hof is de instantie die zo’n aanhoudingsbevel kan uitvaardigen, opschorten en intrekken. Daarmee rijst de vraag of dit hof de landsadvocate misleid heeft. Zo niet, dan lijkt het erop dat de landsadvocate het Europese Hof op het verkeerde been zette.

De landsadvocatuur staat onder controle van de Spaanse regering. In dit verband herinnerden analisten eraan dat de Spaanse premier Pedro Sanchez tijdens zijn verkiezingscampagne beloofd had Puigdemont naar Spanje te halen om hem te berechten.

Juist omdat het Europese Hof in de veronderstelling verkeerde dat Spanje het arrestatiebevel had opgeschort, vond het hof het niet nodig een uitspraak te doen over beschermende maatregelen die Puigdemont had gevraagd nadat het Europarlement op verzoek van Spanje zijn onschendbaarheid had opgeheven.

Betogingen

De Sardijnse rechter liet Puigdemont vrijdagmiddag voorlopig vrij. Wel moet hij zaterdag getuigen voor het Hof van Beroep, dat zich moet uitspreken over de rechtmatigheid van de aanhouding. Vervolgens moeten drie rechters een besluit nemen over het Spaanse uitleveringsverzoek. Dat zou enkele weken kunnen duren. In de tussentijd moet Puigdemont op Sardinië blijven. „We zien ons binnenkort. Dank aan iedereen!”, twitterde hij vrijdagmiddag na zijn vrijlating.

In verschillende Catalaanse steden gingen vrijdag honderden mensen de straat op om te protesteren tegen de aanhouding. Zondag is er een grote protestmars in Barcelona. De Catalaanse premier Pere Aragones riep op tot „volledige vrijheid” voor Puigdemont en voor „alle andere Catalaanse leiders en activisten die vervolgd worden.”

Aragones geeft leiding aan een coalitieregering die verscheurd wordt door interne tegenstellingen. Republikeins Links (ERC) van Aragones is voorstander van de onlangs opgestarte dialoog met de Spaanse regering. Coalitiepartner Samen voor Catalonië (JxC), de partij van Puigdemont, heeft ernstige bedenkingen tegen de goede wil van de regering-Sanchez in Madrid om tot een vergelijk te komen.

De arrestatie van Puigdemont, en vooral de Spaanse houding in deze kwestie, versterkt de positie van degenen die twijfels hebben over de oprechtheid waarmee Sanchez een dialoog wil aangaan. Tegelijk versterkt het de eenheid in het Catalaanse kabinet die de voorbije maanden juist zo ver te zoeken was. Zaterdag vliegen premier Aragones (ERC) en vicepremier Jordi Puignero (JxC) samen naar Sardinië om steun te betuigen aan Puigdemont.