Met overrompelende snelheid weten de taliban Afghanistan te veroveren. Het Afghaanse leger blijkt niet bij machte enig verzet van betekenis te leveren.

De Afghaanse en Amerikaanse strijdkrachten moeten noodgedwongen afstand doen van veel materieel. Helikopters, vliegtuigen, drones, pantservoertuigen en heel veel ‘lichte’ wapens. Niet alleen wat tweederangsspul, maar ook hightech wapensystemen.

Triomfantelijk rijden de taliban na hun verovering van Afghanistan rond in Amerikaanse Humvees, gekleed in Amerikaanse uniformen en gewapend met Amerikaanse M16-aanvalsgeweren. In verschillende steden vinden militaire parades plaats met het buitgemaakte oorlogsmaterieel.

In Kandahar, de tweede stad van Afghanistan, slagen de moslimextremisten erin een ererondje te vliegen met een Amerikaanse UH-60 Black Hawk. De piloot van de gevechtshelikopter heeft de vlucht wellicht onder dwang moeten uitvoeren. Of is spontaan overgelopen. Onder aan de heli wappert een witte talibanvlag met zwarte letters.

Een bittere pil voor de Amerikanen. De twintig jaar durende ”war on terror” in Afghanistan hebben de VS een slordige 2000 miljard dollar gekost. Washington stak vanaf 2002 veertien jaar lang naar schatting 76 miljard dollar in de Afghaanse strijdkrachten.

Uit cijfers van de US Government Accountability Office blijkt dat de VS tussen 2003 tot 2016 ruim 200 helikopters en vliegtuigen hebben gefinancierd, ruim 75.000 voertuigen, bijna 600.000 geweren, pistolen en granaatwerpers. Het Afghaanse leger heeft ook ondersteunend materieel gekregen: ruim 16.000 stuks nachtzichtapparatuur, dik 160.000 radio’s en communicatieapparaten en 30.000 stuks materieel om (berm)bommen onschadelijk te maken.

Vlak voor de ineenstorting van het land beschikte de Afghaanse luchtmacht over meer dan veertig Amerikaanse MD-530- en dik dertig UH-60 Black Hawkhelikopters, zo heeft de The Washington Post becijferd. De Afghanen hadden verder 23 A-29 Super Tucano-aanvalsvliegtuigen, waarvan sommige gemoderniseerd om lasergeleide bommen te droppen.

Biometrisch

Een deel van dit wapenarsenaal valt in een paar dagen in handen van de taliban. De exacte omvang van de oorlogsbuit zal nooit helemaal vast komen te staan. De VS doen er geen mededelingen over, de Afghaanse overheid bestaat niet meer en de nieuwe machthebbers hebben wel iets anders aan hun hoofd.

Experts zijn vooral bezorgd dat de fundamentalistische terreurgroep de beschikking heeft gekregen over biometrische analyseapparatuur die de VS gebruiken om Afghanen te identificeren. De taliban kunnen op hun beurt deze technologie gebruiken om tegenstanders op te sporen. Voorwaarde is wel dat ze de techniek aan de praat krijgen.

Afdingen

Ondanks de opsteker voor de taliban is er op de waarde van het omvangrijke wapenarsenaal het een en ander af te dingen. De VS zullen tussen 2003 en 2016 niet hun meest moderne wapensystemen hebben verstrekt aan de Afghaanse strijdkrachten.

De vraag is verder of het door de VS gefinancierde materieel nog volledig functioneerde. De Afghaanse luchtmacht heeft bijvoorbeeld tijdens de opmars van de taliban nauwelijks een rol van betekenis gespeeld. Dat lijkt erop te duiden dat vliegtuigen niet operationeel waren.

Bovendien hebben de VS en het Afghaanse leger toch een onbekend aantal helikopters en vliegtuigen in veiligheid gebracht door ze over te brengen naar buurlanden.

Oezbekistan meldde twee weken geleden dat het pakweg 22 vliegtuigen en 24 helikopters uit Afghanistan tot landen had gedwongen. Een kwart van alle toestellen van de Afghaanse luchtmacht zou daar nu staan.

Ten slotte zijn de Amerikanen en de Afghanen erin geslaagd militair materieel onklaar te maken of te vernietigen, ondanks de snelle opmars van de radicale moslimfundamentalisten. In Kabul bijvoorbeeld.

Likkebaarden

Direct na het vertrek van de Amerikanen van de Hamid Karzai International Airport, rennen de taliban af op het militaire deel van de luchthaven. Nieuwsgierig. Likkebaardend.

Links en rechts staan militaire vliegtuigen en helikopters van de Afghaanse luchtmacht. Een enorme hangar iets verderop herbergt een paar Amerikaanse Chinook CH-47-transporthelikopters. De taliban smullen.

Dan volgt er een zware teleurstelling. De Amerikanen blijken vlak voor hun overhaaste vertrek uit Kabul nog net tijd te hebben gezien de toestellen onklaar te maken. Cockpits zijn gesloopt, essentiële onderdelen verwijderd.

Het Amerikaanse C-RAM-luchtverdedigingssysteem tegen inkomende raketten is verwoest. Ook 70 MRAP-gepantserde voertuigen, die bestand zijn tegen bermbommen, 27 Humveepantservoertuigen en maar liefst 73 vliegtuigen zijn ontmanteld.

De taliban reageren „boos” en „ontstemd”, meldt verslaggever Charlotte Bellis van tv-zender Al-Jazeera uit Qatar die ook een kijkje op de luchthaven neemt. „Ze voelen zich verraden doordat vliegtuigen en helikopters onklaar zijn gemaakt.”

Het wapenarsenaal behoort in de optiek van de moslimextremisten tot nationaal erfgoed van Afghanistan. „Wij vormen nu de nieuwe regering”, aldus de terreurgroep. „Het had een belangrijke aanwinst voor ons kunnen zijn.”

Vliegbereik

Vraag is waarom de Amerikanen hun helikopters op de luchthaven van Kabul niet gewoon ook tijdig hebben overgevlogen naar een bevriend buurland, in plaats van ze te vernietigen.

Helikopters zijn door hun beperkte vliegbereik echter niet in staat uit te wijken naar een buurland. De Amerikaanse luchtmacht vliegt heli’s daarom vaak –deels gedemonteerd– in met grote transportvliegtuigen, bijvoorbeeld de Lockheed C-5 Galaxy of Boeing C-17 Globemaster.

Bovendien ontbrak voor de VS simpelweg de tijd door een slechte voorbereiding van de terugtrekking. Op het moment dat de taliban voor de deur van Kabul stonden, hadden de Amerikanen al hun transporthelikopters nodig voor de evacuatie van het ambassadepersoneel.

Veel plezier?

Hoelang de nieuwe machthebbers plezier hebben van het nog werkende geavanceerde wapentuig is de vraag. De techniek van een Black Hawkhelikopter bijvoorbeeld is erg gevoelig. Amerikanen hebben zich met hun grote knowhow altijd al veel moeite moeten getroosten om deze kisten in het harde Afghaanse klimaat in de lucht te houden.

De taliban daarentegen beschikken niet –of beschikken vooralsnog niet– over de technici om hoogwaardig onderhoud uit te voeren aan vliegtuigen, helikopters en drones. Hetzelfde geldt echter ook voor bijvoorbeeld Humveepantservoertuigen.

Munitie

Ook al zou Pakistan –of bijvoorbeeld China– techneuten kunnen leveren aan het nieuwe regime in Kabul, dan nog blijven de inzetmogelijkheden voor deze geavanceerde wapensystemen beperkt.

Want de radicaalislamitische beweging zal op termijn ergens onderdelen vandaan moeten halen. Eén ding staat als een paal boven water. De VS gaan die niet leveren.

Bovendien moeten de taliban bijbehorende munitie voor granaatwerpers, geweren, pistolen, machinegeweren en raketten zien te bemachtigen. Zonder de juiste munitie werkt het wapentuig niet. Is een talibanstrijder door zijn kogels heen, dan verliest een machine­geweer of granaatwerper al snel z’n waarde.

De terreurorganisatie kan voor kogels, granaten en onderdelen echter volop shoppen op de zwarte markt. Niet uitgesloten is verder dat de taliban de Black Hawkhelikopters –waarde pakweg 10 miljoen dollar per stuk– verkopen om hun kas te spekken.

Bombarderen

In politieke kringen in de VS klinken oproepen om Amerikaans militair materieel dat in handen is gevallen van de taliban alsnog met bombardementen te vernietigen. Een riskante operatie, omdat de kans op burgerslachtoffers altijd aanwezig is.

Bovendien hebben de Amerikanen de nieuwe machthebbers nog even nodig voor de evacuatie van honderden landgenoten. Daarbij is het niet handig om de leiders in Kabul door gerichte luchtaanvallen op hun tenen te trappen.

Voorlopig kunnen de taliban daarom trotse militaire parades houden met buitgemaakt Amerikaanse wapentuig. De legerleiding in Washington houdt er rekening mee –of liever gezegd: hoopt vurig– dat veel materieel uiteindelijk in de mottenballen zal terechtkomen. Of onder een laag stof.

Maar de belangrijkste overweging om geen achtergelaten vliegtuigen, helikopters en pantservoertuigen te bombarderen, is wellicht dat de Amerikanen, na twintig jaar getob in Afghanistan, helemaal geen zin meer hebben in militaire acties in het land.