I Beginnen met PvdA/GL

Zaterdagmiddag besloot demissionair premier Rutte even informeel te gaan buurten bij D66-leider Kaag. De VVD-leider kwam alleen en wilde na afloop niets kwijt over het gezamenlijke onderhoud. De agenda’s van de onderhandelaars bleven deze maandag echter nog leeg; een teken dat zijn bezoek de formatie vooralsnog niet in een stroomversnelling heeft gebracht.

Verwacht wordt dat Hamer dinsdag nog één keer indringend spreekt met VVD, D66, CDA, PvdA en GroenLinks en dan verslag doet van haar bevindingen. Bij die gelegenheid komt dan ook de door VVD en D66 opgestelde aanzet voor het regeerakkoord openbaar.

Het is de hoop van in elk geval Kaag dat Rutte, Hoekstra (CDA), Ploumen (PvdA) en Klaver (GroenLinks) in het stuk voldoende aanknopingspunten zien om over de vorming van Rutte IV te gaan onderhandelen. Twijfelachtig is echter of de blokkades die voor de zomer voor stagnatie zorgden inmiddels zijn weggewerkt.

Om de zaak in een stroomversnelling te brengen, verklaarden PvdA en GroenLinks zich vrijdag bereid de onderhandelingen in te gaan met één gezamenlijk team. Gedurende de gesprekken zouden ook de beide Kamerfracties als één geheel opereren. Dat bod werd door VVD en CDA echter opvallend lauw begroet. PvdA en GroenLinks riepen er ook tal van verongelijkte reacties mee over zich af van hun achterbannen toen het nieuws vroegtijdig naar buiten kwam; iets waar de twee linkse partijen VVD en CDA de schuld van geven.

Vermoedelijk organiseren Ploumen en Klaver nog deze week partijbijeenkomsten om de noodzakelijke goedkeuring te krijgen van verontruste leden. Dan moet blijken of die geen onredelijke eisen op tafel leggen.

Onder dat voorbehoud en onder het motto ”het moet dan maar” zouden VVD en CDA dinsdag overstag kunnen gaan en Hamer laten weten dat ze openstaan voor gesprekken over de vorming van een kabinet met VVD, D66, CDA en PvdA/GroenLinks. Als het daarvan komt, is meesterstrateeg Mark Rutte waarschijnlijk de enige die daar ontspannen aan begint. Hij zal PvdA en GroenLinks op de proef stellen en de gesprekken gebruiken om uit te testen of ze wel echt klaar zijn voor regeringsdeelname. Zijn droomcoalitie –een voortzetting van Rutte-III– kan hij al die tijd achter de hand houden.

II Beginnen met CDA

Vanwege alle onzekerheid over het welslagen van de ‘Kaagcoalitie’ kan Hamer er ook voor kiezen de lat een stuk lager te leggen en een nieuwe gespreksronde adviseren met alleen VVD, D66 en CDA. Formeel zijn de christendemocraten nog niet aan boord. Hoekstra heeft nog geen ja gezegd tegen Rutte en Kaag. Ook liet hij zich tot dusver nog niet uit over het door hen opgestelde stuk.

Als Hamer erin slaagt deze drie om tafel te krijgen, staat ze in elk geval niet helemaal met lege handen. Het zou een bescheiden succesje betekenen voor de informateur. Een verbond tussen deze drie partijen maakt de romp van Rutte-IV hoe dan ook een stuk steviger; ongeacht hoe de coalitie verder is samengesteld. Later in het proces zouden VVD, D66 en CDA eventueel ook kunnen besluiten met z’n drieën door te gaan als minderheidskabinet.

III Opdracht teruggeven

Het is denkbaar dat VVD en CDA bezwaren blijven houden tegen onderhandelingen met PvdA én GroenLinks. Als Kaag dan ook nog eens volhardt in haar weigering om met de ChristenUnie om tafel te gaan, rest Hamer weinig anders dan een roemloze aftocht. Ze moet dan concluderen dat haar missie grotendeels is mislukt. In dat scenario volgt er snel een Kamerdebat dat moet uitmonden in het aanstellen van een nieuwe informateur.