De Tweede Kamer debatteerde dinsdag en woensdag met bewindslieden over de crisis in Afghanistan. Het debat begon dinsdag met een botsing tussen partijen en het kabinet. Vragen die de Kamer had gesteld aan het kabinet waren aan het begin van het debat nog niet beantwoord, tot ergernis van de meeste partijen. Minister Bijleveld van Defensie zei dat het kabinet „dag en nacht bezig is met de crisis te managen” en dat de ambtelijke ondersteuning van de ministeries zich daarop richt.

CDA-Kamerlid Boswijk, die ook namens de SGP sprak, omschreef de situatie in Afghanistan in een emotioneel betoog als „een ramp voor de Afghaanse bevolking.” Boswijk: „Het uitgangspunt moet zijn dat elke Afghaan die voor Nederland heeft gewerkt en nu door de taliban wordt bedreigd, in veiligheid wordt gebracht.” Boswijk, zelf reserveofficier bij de landmacht, brak toen hij zich tot Nederlandse veteranen richtte die in Afghanistan dienden. „Jullie hebben al zoveel gedaan. Hadden wij als politiek maar meer gedaan.”

Militaire missies

Een Kamermeerderheid wil dat het kabinet meer Afghanen die voor bijvoorbeeld de Nederlandse militaire missies in het land hebben gewerkt naar Nederland haalt. Nederland zet volgens het kabinet alles op alles om in ieder geval tolken die voor de Nederlandse krijgsmacht hebben gewerkt, met hun gezinnen naar Nederland te halen. Maar de Kamer wil ook dat andere Afghanen die Nederland de afgelopen jaren geholpen hebben en daardoor mogelijk te duchten hebben van de nieuwe machthebbers, die mogelijkheid krijgen.

Nederland heeft tot nu toe zo’n vijfhonderd mensen uit Afghanistan naar Nederland gehaald die als tolk hebben gewerkt voor Defensie, of familie zijn van een tolk. Ruim driehonderd mensen zitten nog vast in Afghanistan.

De Kamer stelt kritische vragen over de manier waarop de tolken hierheen gehaald worden. De laatste maanden is vaak opgeroepen om meer vaart te maken en daar heeft het kabinet volgens verschillende fracties te weinig gehoor aan gegeven. Nu is door de onverwacht snelle opmars van de taliban een probleem ontstaan. Het blijkt moeilijk om de rest op te halen.

De honderden mensen die nu vastzitten zijn om verschillende redenen moeilijk op te halen. Met name maandag was het buitengewoon onrustig op de luchthaven, waardoor een Nederlands militair toestel er niet kon landen. Later kon er wel worden geland, maar keerde het toestel terug zonder mensen op te kunnen pikken.

Haast

Het Nederlandse personeel van de Afghaanse ambassade heeft het land maandagavond onmiddellijk en onder grote druk moeten verlaten, zo zei demissionair minister Kaag van Buitenlandse Zaken dinsdag. De ambassadeur werd vervangen door een zogenoemde zaakgelastigde. Die heeft volgens de minister maandagavond besloten ook te vertrekken. Het ambassadepersoneel werd in de nacht van zaterdag op zondag door Amerikanen van het bed gelicht. Door de haast en een probleem met de communicatieapparatuur was er geen mogelijkheid om meteen ook het lokale Afghaanse personeel in te lichten, aldus Kaag.

De VVD vindt dat het kabinet moet proberen „zorgvuldig” te beoordelen of de mensen die uit Afghanistan worden teruggehaald geen bedreiging in Nederland kunnen vormen. Dat zei Kamerlid Van Wijngaarden tijdens het Kamerdebat over de crisis. Dat is wat hem betreft niet in strijd met het beschermen van mensen die in „groot gevaar” zijn door hun werk voor Nederland. Volgens Van Wijngaarden is het een reëel risico dat zich bijvoorbeeld IS-strijders die door de taliban zijn vrijgelaten onder de evacués mengen. Hij wil weten wat het kabinet doet om dat te voorkomen.

Het ministerie van Defensie heeft de Willem Lodewijk van Nassaukazerne in Zoutkamp in Groningen aangewezen voor noodopvang voor Afghanen.