Koningin Wilhelmina zegt op 23 november voor Radio Oranje: „Er moet een korte spanne tijds verlopen tussen het begin der bevrijding en het tijdstip waarop het leven weer in zijn gewone banen gaat lopen. Ter overbrugging van die spanne tijds van enkele weken, enkele dagen misschien, is het Militair Gezag ontworpen, dat gehoorzaamt aan de regering en aan een plaatselijk burgergezag.”

Luitenant-generaal H. J. Kruls, bevelhebber van het Militair Gezag, omschrijft zijn organisatie als „een spons die al het vuile water moet opzuigen en dan uitgeknepen wordt.” Kruls laat zich openlijk negatief uit over de vijf ministers die vanuit Londen naar Nederland komen om de situatie in ogenschouw te nemen.

Het dagelijks bestuur in de gemeenten moet, na zuivering van ”foute” personen, na de Bevrijding weer berusten bij de burgemeesters en wethouders die op 10 mei 1940 die functie bekleedden. Er zal voorlopig geen sprake zijn van democratische controle door gekozen volksvertegenwoordigers. Zo luiden de richtlijnen uit Londen.

Met de uitvoering van deze herstelwetgeving is het Militair Gezag belast. Het MG heeft drie taken. Het onderhoudt contact tussen de geallieerde autoriteiten en de Nederlandse overheden, het is verantwoordelijk voor binnenlandse orde en veiligheid en het kan in de plaats treden van de ministers zolang die hun taken niet kunnen uitvoeren. Het zuiveren, dus het arresteren van NSB’ers, laat MG over aan de Binnenlandse Strijdkrachten (BS).

Het MG kan zich nu met van alles en nog wat bemoeien. De top is onder meer gerekruteerd uit Nederlanders die in Engeland voor Unilever, Shell of Philips hebben gewerkt. Er is al snel sprake van wildgroei. In september 1944 gaat het MG in Nederland van start met 740 medewerkers; in juni 1945 werken er al 16.500 personen.

Als op 25 november 1944 vijf ministers, onder wie premier Gerbrandy, zich als kwartiermaker in Oisterwijk vestigen om de wederopbouw ter hand te nemen, worden ze weggekeken door het MG. De heren mogen slechts wat rondneuzen. Het vijftal komt eerst nog even vast te zitten, omdat een BS’er het verdacht vindt dat de ministers geen persoonsbewijs hebben.

Centrale dag: 25 november

Kaartje: geen

Fotoverantwoording: NIOD

21 november
Razzia’s in Den Haag. Stakingen bij Philips in Eindhoven vanwege de slechte voedselsituatie.

22 november
Metz, Duitsland, door het Amerikaanse Derde Leger veroverd.

23 november
Het Amerikaanse Zevende Leger van generaal Patch verovert Straatsburg.

24 november
Franse troepen trekken Straatsburg binnen. Eerste aanval met Amerikaanse B-29-bommenwerpers vanuit de Marianen op Tokio, Japan.

25 november
Generaal Mark Clark wordt opperbevelhebber van de geallieerde troepen in Italië. Het Amerikaanse Eerste Leger probeert een doorbraak te forceren vanuit het Hürtgenwald, Zuid-Duitsland. Vijf ministers van het kabinet-Gerbrandy komen als kwartiermakers naar Oisterwijk in Noord-Brabant.

26 november
Heinrich Himmler geeft bevel tot vernietiging van de crematoria in Auschwitz-Birkenau. Geallieerden bombarderen het gebouw van de SD in de Euterpestraat in Amsterdam. De eerste kustvaarders van de geallieerden varen de Antwerpse haven binnen.

27 november
Een V-2 bom kost in Antwerpen achttien mensen het leven. De Britten evacueren een deel van Neer in Limburg.