Daarnaast is een zogenaamde gezondheidspas verplicht voor toegang tot plaatsen waar grotere groepen mensen bijeenkomen. Dat zijn niet alleen evenementen en beurzen maar ook ziekenhuizen en de terrasjes van cafés. Zo’n gezondheidspas moet aantonen dat de eigenaar volledig gevaccineerd is of recent een test heeft uitgevoerd met negatieve uitslag. Zo’n test is omslachtig en het is dus te verwachten dat deze verplichte gezondheidspas een krachtig middel is om vaccinatie te stimuleren.

Het Franse besluit is genomen na een maandenlange discussie over verplichte vaccinatie. Massale protesten leidden ertoe dat de regels nog iets versoepeld werden, maar het doel is duidelijk: de druk om je te laten vaccineren tegen corona neemt sterk toe. President Macron noemde volgens de Franse krant Le Figaro mensen die zich niet laten inenten „onverantwoordelijk en egoïstisch.”

Veel demonstranten in de grote Franse steden droegen een bord met het opschrift ”Liberté”, vrijheid. Des te opvallender was het hoe president Macron dit begrip vrijheid interpreteerde: „Er bestaat niet zoiets als vrijheid waarin ik geen verplichtingen heb jegens anderen.” Vrijheid is nooit onbeperkt, gaf hij aan, er bestaan altijd wederzijdse verplichtingen. En, zei hij, als u morgen mij besmet, „ben ik een slachtoffer van uw vrijheid toen u de mogelijkheid had om uzelf en mij te beschermen.”

Zo’n redenering klinkt heel acceptabel, maar vertroebelt toch de discussie over vaccinatie. Het ligt voor de hand dat de overheid, ook in Nederland, aandringt op vaccinatie. Er is wetenschappelijk gezien geen twijfel over dat vaccinatie heeft geleid tot een sterke afname van besmettingen, ziekenhuisopnames en sterfte aan corona. Maar er is ook een andere kant, die we niet uit het oog mogen verliezen. Vaccins bieden geen absolute bescherming en mensen kunnen ook na de prik het virus overdragen op anderen. Bovendien zijn er diverse redenen om vaccinatie af te wijzen. Ook in Frankrijk zijn er veel mensen met religieuze bezwaren. Evenwichtige en eerlijke communicatie is dus van groot belang. Daarom gaat het veel te ver om, zoals Macron doet, weigeraars uit te maken voor egoïsten. Sterker nog: onderzoeken laten zien dat zo’n druk vanuit de overheid juist averechts werkt.

Daar komt bij dat de drang tot vaccinatie strijdig is met een ander belangrijk principe waar een liberaal als Macron ook gevoelig voor zou moeten zijn: de vrijheid van godsdienst en het grondrecht op de integriteit van het menselijke lichaam. Het lichaam is niet van de overheid. Deze grondrechten mogen nooit opgeofferd worden in het belang van het collectief. Maar inderdaad, zulke vrijheden scheppen wel verplichtingen: gewetensbezwaarden houden wel de plicht om besmetting van anderen te voorkomen.