”Speel maar voor mij”
Auteur: Maurine E. Dahlberg
Uitgeverij: Callenbach, Kampen 2001
ISBN 90 266 1092 0
Pagina’s: 140
Prijs: vanaf 10 jaar; € 10,21. Titel: ”Een viool voor Shana”
Auteur: Federica de Cesco; vert. I. J. W. Schennink
Uitgeverij: Facet, Antwerpen 2001
ISBN 90 5016 324 6
Pagina’s: 248
Prijs: vanaf 13 jaar; € 18,95.

Ik heb twee jeugdboeken voor me liggen die wat thema en zelfs op veel plaatsen ook wat uitwerking betreft bijzonder veel op elkaar lijken. Zowel in ”Een viool voor Shana” als in ”Speel maar voor mij” gaat het om een jong, zeer begaafd meisje dat beheerst wordt door het verlangen mooie muziek te leren spelen.

Beide hoofdpersonen worden in hun muzikale streven door vader of moeder dwarsgezeten en zelfs dreigen ze hun geliefde instrument door geldnood van die ouders kwijt te raken. Ten slotte ontpoppen ze zich als ware wonderkinderen, die hun doel toch bereiken en op het concertpodium als zodanig worden gefêteerd. Nóg een merkwaardige omstandigheid is dat het ene boek (”Een viool voor Shana” van Federica de Cesco) uit het Duits is vertaald maar zich in Amerika afspeelt, terwijl het andere (”Speel maar voor mij” van Maurine E. Dahlberg) oorspronkelijk in New York werd uitgegeven en in het vooroorlogse Wenen is gesitueerd.

Om met het laatste boek te beginnen: het verhaal voert ons mee naar februari 1938, vlak voor de Anschluss, de ’vredelievende’ inval van de Duitsers in Oostenrijk. De stad riekt als het ware al naar het nazisme, al doet de Oostenrijkse president wanhopig pogingen het tij te keren. Voorlopig echter heeft de hoofdpersoon, Greta Radky, andere problemen aan haar hoofd. Haar broer Kurt, een veelbelovend pianist, is overleden. Mutti is kapot van verdriet, ze bergt al Kurts partituren op en wil zelfs zijn piano verkopen. Daarbij heeft ze geen oog voor Greta’s verlangens, die zo graag in het voetspoor van Kurt wil treden en daar ook het talent voor heeft. Door haar verdriet schijnt Mutti nauwelijks in haar dochter te geloven.

Zelfvertrouwen
Maar er is er één die wel in haar gelooft, de Duitse pianoleraar Hummel, die voor de nazi’s uit Duitsland gevlucht is en nu in Wenen een appartement heeft betrokken. „Je hebt veel talent van God gekregen, Greta. Denk je daar wel eens over na? Dat heb je niet voor niets gekregen. Geloof je zelf dat je het kunt?” Hij geeft Greta haar zelfvertrouwen terug dat haar moeder heeft ondermijnd. Zelfs biedt hij aan haar les te geven, voor niets.

Vanaf dat moment neemt het leven van Greta een drastische wending. Ze geniet van de lessen, gaat helemaal op in de muziek en zelfs komt ze zo ver dat ze op de Academie een recital mag geven. Maar ook dat maakt blijkbaar geen indruk op haar moeder. Wel maakt die een mooie jurk voor Greta. „Tja, als je zo nodig op dat recital wil gaan spelen, dan wil ik ook dat je een beetje fatsoenlijk gekleed gaat”, is haar enige commentaar. Ondanks alles ziet Greta erg tegen het concert op. Ze zoekt steun bij een popje dat bij Herr Hummel voor het raam hangt: een engeltje met een aureooltje van gouddraad. „Speel maar voor mij”, lijkt het te zeggen. Dan denkt ze terug aan de woorden van Kurt toen hij optrad: „Een deel van je dat diep van binnen zit, neemt het over en speelt, terwijl je alledaagse ik erbij zit en er vol verwondering naar luistert.”

Zo verloopt het recital toch boven verwachting, maar genieten kan ze niet van haar succes: buiten zijn namelijk intussen de onlusten losgebroken. De nazi’s hebben toegeslagen en „Wenen is stapelkrankzinnig aan het worden.” Dwars door alle emoties dringt het tot Greta door dat Herr Hummel opnieuw in gevaar is; dankzij haar kordate optreden kan de man nog op tijd de benen nemen. En dan blijkt dat Herr Hummel eigenlijk Herr Hummel niet is…

Oude viool
Het indianenmeisje Shana heeft óók muzikaal talent. Daar komt ze pas goed achter als haar nieuwe lerares Lela Woodland (ook een indiaanse) in de klas een concertje geeft op haar kostbare oude viool. „Ik staarde naar het instrument. En plotseling waren ze daar weer: de rillingen langs mijn rug en armen. Alleen, deze keer waren ze anders, nog sterker dan gewoonlijk. Alsof ze via mijn vingertoppen naar binnen, omhoog en naar mijn hart kropen.”

Lela ontdekt Shana’s talent en gaat haar lesgeven. Ook voor niets dus. Want Shana’s vader heeft geen geld. Hij is zwaar aan de drank en toont maar weinig interesse in het talent van zijn dochter. Niettemin maakt ze zulke goede vorderingen dat ze uitzicht heeft op een conservatoriumopleiding, mét studiebeurs.

En dan plotseling schijnt er een eind aan Shana’s muziekgeluk te komen. Lela komt tijdens een noodweer door een auto-ongeluk om het leven. Toch zet Shana door, want zij erft Lela’s viool en ook zonder les blijft ze onvermoeibaar oefenen, alsof Lela haar nog steeds begeleidt. Zo voelt ze dat trouwens ook. Of zou dat aan de wolvin liggen, die zo veel belangstelling toont voor haar vioolspel als ze in het bos zit te oefenen? Want Lela en haar moeder hadden iets met wolven.

Op een kwade dag verpatst Shana’s vader de viool om zijn drankschulden te kunnen betalen. Daarmee brengt hij zijn dochter tot wanhoop. Ze besluit -en dat is een heel spannend gedeelte- de viool terug te stelen van de nieuwe eigenaar. Ze vlucht ermee het bos in, stellig van plan naar Vancouver te lopen naar de directeur van het conservatorium. Tot haar vreugde en opluchting begeleidt en beschermt de wolvin haar gedurende die lange barre tocht.

Ze wordt aangenomen als studente en uiteindelijk mag zij ook een concert geven. Met evenveel succes als Greta uit het vorige boek. Maar ook deze triomf gaat gepaard met iets heel tragisch: de wolvin, die onverwacht voor de concertzaal is opgedoken, wordt door een auto aangereden en gaat in Shana’s armen dood.

Lela had bij haar leven beloofd bij haar te zullen blijven zolang dat nodig zou zijn. Nu was dat niet meer nodig. Was de wolvin Lela geweest in een andere gestalte? In het indianengeloof kan dat. Wolven vervullen door het verhaal heen -levend, of als schilderij, als verhaal of zelfs als viool- een belangrijke rol in dit prachtige boek. De oorspronkelijke Duitse titel, ”Shana das Wolfsmädchen”, verwijst daar duidelijk naar.

De sfeer in beide boeken is dus duidelijk verschillend, maar de overeenkomsten zijn, zoals we gezien hebben, evident. Waarbij kennis van en liefde voor de klassieke muziek een pre is bij het lezen ervan.