Hoewel er nog steeds grote zorgen zijn over de vaccinatiegraad in ontwikkelingslanden, ligt de inentingscampagne tegen Covid-19 wereldwijd behoorlijk op schema. Een toenemend aantal regeringen, bedrijven en instellingen gaat het zetten van prikken echter niet vlot genoeg. En dus proberen zij burgers op alle mogelijke manier over te halen.

Vooral de opmars van de Delta-variant van het virus maakt veel overheden ongerust. Nu voor een groot aantal staten de laatste fase van de versoepelingen in zicht komt, willen zij koste wat kost een forse nieuwe golf van besmettingen in het najaar voorkomen.

In de meeste gevallen probeert de regering mensen met een moreel appel op de maatschappelijke verantwoordelijkheid te overreden een prik te laten zetten. Hoe hoger de vaccinatiegraad, des te sneller kan de samenleving weer naar ‘normaal’ terugkeren.

Schande

Soms neemt die ‘aanmoediging’ behoorlijk dringende vormen aan. „Is het niet een schande dat u achterblijft?”, hield de Israëlische minister van Gezondheid, Yuli Edelstein, begin dit jaar vaccinatieweigeraars voor. Ook in andere landen lieten politici zich in soortgelijke bewoordingen uit.

De Britse regering belegde vrijdag een speciale vaccinatietop, omdat ook zij zich zorgen maakt over de vaccinatiebereidheid. Vooral onder burgers van Afrikaanse en Aziatische afkomst in Londen. Gezondheidsdeskundigen en vertegenwoordigers uit die gemeenschap overlegden over maatregelen om twijfelaars te overtuigen.

Veel meer dan dat kunnen overheden doorgaans ook niet doen. Inenten kan immers vrijwel nooit worden verplicht, want dat zou een aantasting van het grondrecht van lichamelijke integriteit vormen.

Toch zijn er regeringen die wat meer dwang toepassen. In een aantal Russische regio’s heeft de overheid bedrijven gesommeerd ervoor te zorgen dat de vaccinatiegraad onder het personeel op een minimaal percentage komt.

Diverse bedrijven geven aan die eis gehoor door werknemers dure cadeaus, vakanties en allerlei privileges in het vooruitzicht te stellen als zij zich laten vaccineren.

In de Filipijnen gaat president Rodrigo Duterte nog een forse stap verder. Afgelopen maandag zei hij in een televisietoespraak dat de bevolking de keuze heeft: het vaccin nemen, óf de gevangenis in. Daarmee spreekt hij zijn eigen gezondheidsmedewerkers tegen, die steeds hebben verklaard dat inenten volledig vrijwillig is.

Duterte oogstte eerder al kritiek voor zijn harde aanpak om de verspreiding van het coronavirus te beperken, dus het is niet uitgesloten dat hij zijn dreigement ook kracht bijzet.

Rijst

Het kan ook anders. In Sucat, aan de rand van de hoofdstad Manilla, verloten de autoriteiten wekelijks een zak rijst van 25 kilo onder mensen die zich laten vaccineren. Dat heeft er inmiddels toe geleid dat het aantal prikken van 400 naar 2000 per week is gestegen.

Waar veel overheden tegen wettelijke beperkingen aanlopen als het gaat om vaccinatiedwang, hebben bedrijven doorgaans ruimere mogelijkheden om weigeraars aan te pakken. Private ondernemingen en instellingen hebben veelal het recht onder voorwaarden mensen de toegang te ontzeggen als zij niet zijn gevaccineerd of geen negatieve coronatest kunnen overleggen.

In de Verenigde Staten ging het ziekenhuis Houston Methodist zo ver om 178 medewerkers –zonder doorbetaling van salaris– op non-actief te stellen omdat zij weigerden een prik te halen. In de zorginstelling is inenting tegen corona verplicht, tenzij iemand medische of religieuze bezwaren kan aanvoeren. Werknemers probeerden via een rechtszaak tevergeefs ontslag af te wenden. Uiteindelijk werden tientallen personeelsleden de laan uitgestuurd. Enkele anderen vertrokken uit eigen beweging.

Die trend lijkt zich in de Verenigde Staten door te zetten. Uit een recente peiling blijkt dat 63 procent van de Amerikaanse ondernemingen om een bewijs van vaccinatie zal vragen. Ruim een derde stelt disciplinaire maatregelen te zullen treffen als een werknemer vaccinatie weigert. Ontslag is dan een van de mogelijkheden.