Eerder deze maand zinspeelde de Fed erop dat het enorm ruime beleid dat de bank al ruim een decennium voert, in de nabije toekomst wel eens minder uitbundig kan worden. Voor het eerst in lange tijd praten centrale bankiers serieus over renteverhogingen. Er zijn leden van het rentecomité die de rente volgend jaar al willen verhogen en een meerderheid meent dat die in 2023 meermaals opgetrokken moet worden.

Wat die opmerking van de Fed onder meer ontketende, was een stroom aan analyses en beschouwingen over de vraag wanneer en onder welke voorwaarden die draai te verwachten is. Allerlei indrukwekkende economische modellen werden aan het werk gezet, de aandacht voor redelijk obscure economische indicatoren –denk aan economische activiteit in het Amerikaanse Midwest– nam toe en het einde van het tijdperk van gratis geld werd aangekondigd.

De rente die de Fed vaststelt, is na de crisis van 2007 rap naar 0 procent verlaagd en is daar eigenlijk sindsdien gebleven. Eind 2015 krikte de bank die rente wel op maar erg veel om het lijf had het allemaal niet. Niet alleen deed de bank er ruim drie jaar over om het belangrijkste leentarief van 0 naar circa 2 procent te verhogen, maar eenmaal bij dat niveau aangekomen wist ze niet hoe snel dit moest worden teruggedraaid. Drie jaar doen over 2 procentpunt renteverhoging is gewoon een slakkengang. Het ongedaan maken van die renteverhogingen voltrok zich veel sneller: in circa één jaar.

De reden voor die ommezwaai is dat de aandelenkoersen wereldwijd stevig gingen dalen. Grofweg geldt dit: hoe duurder het lenen van geld, hoe minder aantrekkelijk aandelen worden. Dit komt enerzijds doordat bedrijven meer geld kwijt zijn aan investeringen, wat hun winstmarge onder druk kan zetten. Anderzijds krijgen beleggers een alternatief voor aandelen. Bij 0 procent rente was dat alternatief er niet, maar bij 2 procent wél. Dalende aandelenkoersen zorgen voor minder vertrouwen onder de bevolking omdat die als een soort barometer worden gezien voor de economische ontwikkelingen in de toekomst. Een somberdere consument is een consument die minder (snel) geld uitgeeft, iets wat de economische groei omlaag drukt. Precies wat de Fed níet wil.

Een ander probleem waren de hoge schulden, vooral, maar niet alleen, bij de overheden. Hoe hoger de rente, des te hoger logischerwijs de rentelasten. Dat gevaar en de gedaalde koersen dwongen de Fed in feite de rente terug te brengen naar 0 procent.

Anno 2021 is de schuld van bijvoorbeeld de Amerikaanse overheid aanmerkelijk hoger dan destijds. Waar die in 2015 iets onder 100 procent van de totale economie lag, bedraagt de schuld inmiddels bijna 130 procent én de trend is stijgend. Renteverhogingen op komst? De wonderen zijn de wereld nog niet uit, maar met zulke hoge schulden van de overheid ligt de lat daarvoor hoog. In mijn optiek voorlopig veel te hoog. Het tijdperk van gratis geld is nog lang niet voorbij.