”Honderd jaar Bergsche Maas, scheiding van Maas en Waal”
Auteur: Tom van der Aalst, Piet de Jongh, Frans Jansen en Martin Kers
Uitgeverij: Pictures Publishers, Wijk en Aalburg, 2004
ISBN 90 70183486
Pagina’s: 254
Prijs: tot 1 januari 2005 € 29,50, daarna € 39,50. Het was 18 augustus 1904 precies een eeuw geleden dat koningin Wilhelmina met het doorvaren van een hindernis de nieuwgegraven Bergsche Maas opende. Deze opening betekende de afsluiting van een gigantisch waterstaatkundig werk: de scheiding van Maas en Waal.

Ter gelegenheid van dit eeuwfeest verscheen vorige maand een kloek lees- en kijkboek met als titel ”Honderd jaar Bergsche Maas. De scheiding van Maas en Waal”. Deze titel dekt maar gedeeltelijk de lading, want de inhoud is veelomvattender. „Een boeiend boek, de moeite waard om te lezen en te herlezen”, zo besluit Hanja May-Weggen, commissaris van de Koningin in Noord-Brabant haar voorwoord.

Vanwege de vele overstromingen in het gebied in en rond het Land van Heusden en Altena werd in 1883 reeds bij wet geregeld dat de Maas bij Andel zou worden afgedamd. De Maas moest een uitmonding krijgen in de Amer bij Geertruidenberg, om zo te verdwijnen in het Hollands Diep. De nieuwe ’rivier’ moest over een afstand van zo’n 30 kilometer grotendeels nog met de hand worden gegraven, al werd er ook gebruik gemaakt van stoombaggermachines. De vele arbeiders, die uit de streek werden gerekruteerd, maakten werkdagen van veertien uur, de loopafstand niet meegerekend. Dagloon was een gulden, waarvan één cent werd afgehouden voor ziektekosten. Velen sliepen in barakken.

Het boek beschrijft de historie van de loop van de Maas door de eeuwen heen, met de daarbij behorende politieke, sociale en zelfs kerkelijke geschiedenis. Veel authentieke kaarten en foto’s uit onder andere het streekarchief trekken hierbij de aandacht.

De tweede helft van het boek bevat een keur aan professioneel vervaardigde foto’s (Van Hedikhuizen tot Nederhemert-Zuid). Vooral de weelderige natuur en aan de rivier gelieerde bouwwerken komen hierbij aan bod.

Met het graven van de Bergsche Maas verdwenen de gehuchten Hagoort en Gansoyen, maar ook het weggetje Doeveren-Genderen, dat de bekende ds. H. P. Scholte zeventig jaar eerder vaak te voet aflegde. Verder diende de Bergsche Maas in de Tweede Wereldoorlog als frontlinie.

De overtochten zouden „eeuwigdurend” gratis zijn, omdat veel boeren en burgers ongewild van land en werk gescheiden werden. Achteraf bekeken is met eeuwigdurend kennelijk de periode van een eeuw bedoeld, want volgend jaar zal voor het eerst pontgeld moeten worden betaald. Dit overheidsbesluit ondervindt nog steeds veel weerstand.

Het bezoek van de jonge koningin Wilhelmina en prins-gemaal Hendrik bracht in 1904 veel mensen op de been. Bij de naar haar genoemde schutsluis onthulde ze een gedenksteen.